Wczesną jesienią może pojawić się preparat, który będzie można zacząć udostępniać. Obecnie jeden z hinduskich koncernów, nie czekając, czy testowana szczepionka jest skuteczna, rozpoczął jej produkcję, by szybko dostarczyć pacjentom. – mówi prof. Piotr Trzonkowski, kierownik Katedry Immunologii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Już ponad 100 firm prowadzi badania nad potencjalnymi szczepionkami przeciw COVID-19. Czy jest szansa na skuteczny preparat w najbliższym czasie?
Badania nad szczepionką przeciw wirusowi SARS-CoV-2 są jednymi z najszybszych, jakie zostały przeprowadzone w medycynie. Pół roku od pojawienia się wirusa pierwsze szczepionki właściwie kończą już drugą fazę badań klinicznych, czyli ocenę skuteczności. Wczesną jesienią może pojawić się preparat, który będzie można zacząć udostępniać. Już obecnie jeden z hinduskich koncernów, nie czekając, czy testowana szczepionka jest skuteczna, rozpoczął jej produkcję, by szybko dostarczyć pacjentom.
Wirus SARS-CoV-2 mutuje, stąd wiele wątpliwości, czy szczepionka ? nawet jeśli zostanie stworzona ? okaże się bezpieczna i skuteczna. Czy faktycznie będzie chronić przed zakażeniem?
Próbuje się różnego podejścia do produkcji skutecznej szczepionki. Zawsze zasadą jest pokazanie organizmowi w bezpieczny sposób struktur wirusa tak, aby układ odpornościowy wytworzył pamięć, a potem, w przypadku prawdziwej infekcji, zatrzymał wirusa, zanim rozwiną się objawy choroby. Mamy klasyczne szczepionki zawierające fragmenty wirusa lub całe cząsteczki zmienione tak, aby nie wywoływały choroby, a jedynie aktywowały układ odpornościowy. Są wręcz próby stworzenia ?pustych? wirionów, to znaczy białkowej koperty, która nie będzie zawierała materiału genetycznego. Dzięki temu wirus nie może się namnażać, ale wywoła pamięć w układzie odpornościowym.
Pojawiają się też próby ze szczepionkami naśladującymi elementy cyklu życiowego wirusa ? w nadziei, że produkowane wtedy białka będą lepiej uodparniały organizm. Zwykle są to tzw. wektory zawierające jeden lub kilka genów wirusa, które po podaniu zaczynają zachowywać się trochę jak wirus, to znaczy produkować wirusowe białka biorące udział w kilku elementach cyklu życiowego wirusa, a przy okazji są rozpoznawane przez układ odpornościowy. Ta droga może być szczególnie obiecująca ze względu na fakt, iż powoliSARS-CoV-2 mutuje. Możew końcu zmienić się na tyle, że ?ucieknie? obecnie testowanym szczepionkom. Jeśli układ odpornościowy będzie w stanie blokować kilka istotnych szlaków namnażania ? ponieważ będzie rozpoznawał kilka białek zaangażowanych na różnych etapach replikacji wirusa ? to nawet mutacje wirusa nie pozwolą go oszukać.
Czy może się zdarzyć, że szczepionka przeciw COVID-19 nie będzie tak skuteczna np. dla osób starszych? Podobnie jak to jest w przypadku szczepionki przeciw grypie?
Może się zdarzyć, że u części pacjentów szczepionka nie będzie skuteczna, ponieważ ich układ odpornościowy jest już na tyle osłabiony, że nie odpowie nawet na dobrą szczepionkę. Podobniedzieje się w przypadku grypy:osoby starsze czasem nie odpowiadają na szczepionkę, chociaż bardzo dobrze sprawdza się ona u młodszych. Powodem jest to, że układ odpornościowych starszych osób nie wytwarza już odpowiedniej liczby limfocytów T. Szansą jest uodpornienie populacyjne. Jeśli zaszczepi się większość osób, to może się okazać, że wirus nie będzie miał możliwości, by zakazić starszą osobę.
Paradoksalnie więc, mimo że najbardziej zależy nam na tym, by ochronić osoby starsze przed COVID-19, to mogą one nie zareagować na szczepionkę nawet, jeśli ją dostaną?
To zawsze była i jest idea szczepień: szczepimy się nie tylko dla siebie, ale także dla osób dookoła nas, szczególnie dla tych z problemami zdrowotnymi. Należy też oczywiście szczepić ludzi starszych. Tak jak w grypie, nawet słaba odpowiedź na szczepienie w tej populacji zwiększa jednak szanse na łagodne przejście choroby i przeżycie.
Czy uważa pan, że jeśli szczepionka się pojawi, konieczne będzie szczepienie całej populacji?
Odporność populacyjna ma największe znaczenie. Osoby z grup ryzyka mogą nie zareagować na szczepienie, albo trzeba będzie stosować u nich bardziej złożony schemat, aby wytworzyły odporność. Jedynym rozwiązaniem może okazać się zaszczepienie całej populacji. Tak jak wspominałem: szczepimy się nie tylko dla siebie, także dla innych.
Rozmawiała: Katarzyna Pinkosz
