Więcej

    Niebezpieczne choroby siatkówki

     

    Najnowsze informacje o XXI Gali Nagród Złoty OTIS

    ROZMOWA Z PROF. DR. HAB. N. MED. MARCINEM STOPĄ Z KLINIKI CHORÓB OCZU KATEDRY CHORÓB OCZU I OPTOMETRII W SZPITALU KLINICZNYM IM. HELIODORA ŚWIĘCICKIEGO W POZNANIU.

    Jakie choroby siatkówki występują najczęściej? Które są najbardziej niebezpieczne, bo grożą utratą wzroku?

    Jedną z częstszych i bardziej niebezpiecznych chorób siatkówki jest zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) ? choroba niewielkiego obszaru w centrum siatkówki, który pozwala na widzenie szczegółów znajdujących się bezpośrednio w centrum pola widzenia. Według szacunków, jakie prześledziłem, a które wydają mi się podobne do polskich realiów, w USA 8 mln osób choruje na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem. Dla porównania ? jaskra w USA dotyczy 2,7 mln osób. To są bardzo niepokojące
    doniesienia.

    Czy tę chorobę da się zatrzymać?

    Tak, to dobre określenie. Zatrzymać można, bo wyleczyć nie. Jest to choroba o charakterze degeneracyjnym i nie ma metody, która ingerowałaby w jej przyczynę. Ale jesteśmy w stanie powstrzymać jej rozwój. Są dwie postaci tej choroby: sucha i wysiękowa. Sucha jest częstsza i nie daje aż tak dużego pogorszenia widzenia. Tu poleca się pacjentom branie preparatów bogatych w luteinę. Wysiękowa jest rzadsza, ale groźniejsza ? daje szybkie pogorszenie widzenia i ją leczy się trudniej. Każda metoda jest skuteczna w takim znaczeniu, że może powstrzymać rozwój choroby. Niestety, nie może cofnąć jej skutków. Trzeba wiedzieć, że z pozoru mało inwazyjna sucha postać choroby z czasem też może przejść w wysiękową, stąd ważne są częste kontrole

    Czy AMD łatwo wykryć w badaniu okulistycznym?

    Oczywiście jest to możliwe, ale wymaga rozszerzenia źrenicy i zbadania dna oka. Jeśli więc korzystamy z usług nie okulisty, a optometrysty przy okazji wymiany szkieł, on tego na pewno nie zobaczy. AMD, czyli zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, nie widać z przodu oka, potrzebne jest pełne badanie okulistyczne z rozszerzeniem źrenicy oka.

    Dzisiaj są już nowoczesne metody badania oka i wczesnego wykrywania chorób. myślę o Angio-OCT, które może być odpowiedzią na szybko wzrastającą liczbę chorych na zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem i powikłania cukrzycowe w oku. słyszałam, że można je wykonać w każdym gabinecie okulistycznym, jest łatwo powtarzalne w badaniach kontrolnych i nie wymaga podawania kontrastu dożylnego ani pobytu na oddziale szpitalnym. Rzeczywiście jest to nieinwazyjna metoda, badanie trwa kilka minut i na jego podstawie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy są nieprawidłowe naczynia na dnie oka. Jeśli tak jest, lekarz wie, że ma do czynienia z wysiękową postacią zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, czyli AMD. Oczywiście jest przesadą mówienie, że takie badanie można wykonać w każdym gabinecie. Ale jest też inna metoda, bardzo pomocna, dostępna rzeczywiście u większości okulistów, czyli standardowe badanie OCT, bez Angio, także dające wiarygodną odpowiedź na pytanie o AMD.

    A jeśli pacjent nie trafi na gabinet, który dysponuje OCT czy Angio-OCT? Odejdzie bez dobrej diagnozy?

    Okulista przy pełnym badaniu okulistycznym, rozszerzeniu źrenicy i spojrzeniu na dno oka, nawet bez tych wszystkich nowoczesnych pomocy też zobaczy, że jest coś nie tak i zdecyduje, czy zasadne jest rozszerzenie diagnostyki.

    Czy poza zwyrodnieniem plamki żółtej są jakieś inne niebezpieczne choroby siatkówki?

    Zwyrodnienie plamki żółtej jest najczęstszą chorobą siatkówki. Ale są też oczywiście inne choroby, np. powikłania cukrzycowe. Jednak najbardziej niebezpieczne, grożące natychmiastową utratą widzenia, jest odwarstwienie siatkówki. Tu pacjent traci widzenie czasami z godziny na godzinę. Jeśli nie zgłosi się do lekarza od razu i nie zostanie szybko zoperowany, jest niebezpieczeństwo trwałej utraty widzenia.

    Czy odwarstwienie siatkówki może być skutkiem urazu mechanicznego?

    Czasem tak, ale czasem nie wiadomo, jaka jest przyczyna. Znane są oczywiście czynniki ryzyka. Są nimi m.in. krótkowzroczność i obwodowe zmiany zwyrodnieniowe siatkówki. Największym ryzykiem obciążone jest zwyrodnienie kraciaste. Na jego obszarze dochodzi do zaniku siatkówki i wytworzenia otworu lub przedarcia. W wyniku upłynnienia ciała szklistego płyn może przedostawać się do przestrzeni podsiatkówkowej przez otwór i powodować odwarstwienie. Często odwarstwienie siatkówki mogą powodować także urazy mechaniczne ? sportowe, w pracy, uderzenia w oko. Innymi powodami utraty widzenia mogą być choroby zakrzepowo-zatorowe naczyń siatkówki.

    Czy pacjent ma szansę zauważyć, że w jego oku rozwija się choroba?

    Każdy symptom okulistyczny powinien kierować pacjenta do lekarza, żeby sprawdzić, co naprawdę się dzieje. Oczywiście nie wszystko musi być groźne, część objawów wynika z naturalnego procesu starzenia się oka, ale część może być wczesną fazą schorzenia, które prowadzi w konsekwencji do znacznego pogorszenia ostrości wzroku. Przy chorobach siatkówki poważnym symptomem jest zakrzywianie się obrazu. Czasem myślimy, że okłamuje nas zmysł wzroku. Jeśli mamy takie wrażenie, zakryjmy jedno oko i popatrzmy na framugę drzwi. Zwykle patrzymy obydwoma oczami naraz, więc możemy nie dostrzegać zmian, bo jedno oko kompensuje zmiany w drugim. Spojrzenie każdym okiem po kolei może rozwiać wątpliwości. To proste, ale ważne doświadczenia, bo przy odwarstwieniu siatkówki czas gra główną rolę. Czasem chory mówi, że doznał nagłego ?zaniewidzenia?.

    Ma wrażenie czarnej zasłony, narastającej na oko. Czy to jest odwracalna sytuacja?

    Jeżeli odwarstwienie siatkówki zostanie zoperowane szybko i dobrze, szansa na wyleczenie wynosi dziś 90 proc. Wiem, że są kolejki do okulistów, ale my w Poznaniu działamy tak, że odwarstwienie siatkówki jest priorytetem. Doskonale wiemy, że operacja zrobiona dziś, a za miesiąc lub pół roku, to jest diametralna różnica. Są choroby oczu, gdzie termin operacji nie ma tak wielkiego znaczenia. Ale przy odwarstwieniu siatkówki ma!

    Jakie są czynniki ryzyka?

    Duża krótkowzroczność, urazy fizyczne, palenie papierosów. Siatkówka lubi też dobrą dietę, bogatą w beta karoten, luteinę, słowem ? dietę określaną jako śródziemnomorska. Dużo warzyw, ryb, oliwa z oliwek.

    Jakie choroby oczu mogą grozić ślepotą?

    Przede wszystkim odwarstwienie siatkówki, o którym mówiliśmy, a które może prowadzić do kompletnej ślepoty, ale też retinopatia cukrzycowa. AMD również, choć jeśli ślepotę definiujemy jako całkowity brak widzenia, to do takich tragicznych konsekwencji AMD prowadzi rzadko. Ono najczęściej zabiera widzenie centralne, znacznie pogarsza ostrość widzenia.

    Czy to prawda, że retinopatia cukrzycowa ma dziś charakter epidemii?

    Kluczem jest to, jak uregulowana jest cukrzyca. Jeśli dobrze, to oko i siatkówka mają szansę być naprawdę w dobrym stanie. Wysokie stężenie cukru uszkadza siatkówkę. Ale jeśli pacjent nie dba o swoją glikemię, nie kontroluje nadciśnienia tętniczego, to jest duże ryzyko, że wysokie stężenie cukru uszkodzi naczynia, które są w obrębie siatkówki, a to spowoduje, że siatkówka zacznie się zmieniać, co da pogorszenie widzenia. Pogorszenie zmian manifestuje się w retinopatii cukrzycowej. Przyjmuje się, że po 20 latach trwania cukrzycy 99 proc. pacjentów z cukrzycą typu 1, czyli insulinozależną, ma jakieś zmiany na dnie oka i 60 proc. pacjentów z cukrzycą typu 2.

    To złe wieści dla dzieci z cukrzycą, których jest coraz więcej.

    To prawda, ale dzisiaj dzieci mają pompy insulinowe, dzięki czemu poziom ich glikemii kontrolowany i regulowany jest na bieżąco. Jeśli u nich wystąpią jakieś problemy okulistyczne, to najprawdopodobniej dużo później albo wcale.

    Witrektomia. Na czym polega ta metoda operacyjna?

    W przypadku chorób siatkówki jest to jedna z form nowoczesnej operacji, która polega na usunięciu ciała szklistego. Tak naprawdę witrektomią zaopatruje się wiele chorób siatkówki, poczynając od odwarstwienia siatkówki, poprzez operacje zmian cukrzycowych czy spowodowane zaawansowaną retinopatią cukrzycową, choroby plamki takie jak otwór w plamce, błona nasiatkówkowa, po zaawansowaną postać retinopatii wcześniaków ? w Poznaniu operujemy bardzo małe dzieci za pomocą witrektomii.

    Rozmawiała Elżbieta Borek
    Świat Lekarza
    Świat Lekarza
    Świat Lekarza to opiniotwórcze pismo, portal i platforma medialna, skierowana do lekarzy, poruszająca tematykę systemu ochrony zdrowia oraz poszczególnych dziedzin medycyny, m.in. kardiologii, onkologii, pulmonologii, urologii, diabetologii, okulistyki, chorób rzadkich.

    Więcej od autora

    Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

    Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D