Anemia spowodowana niedoborem żelaza jest tak częsta, że można przyjąć, że co setny dorosły człowiek ma niedostateczny jego poziom. Rozwiązaniem tego problemu może być wprowadzenie do diety naturalnych produktów bogatych w żelazo hemowe o dużym stopniu przyswajalności.
Szacuje się, że cztery piąte wszystkich niedokrwistości są pochodną niedoboru żelaza. Do niedoboru żelaza w organizmie człowieka może dochodzić poprzez nadmierną jego utratę w wyniku krwawienia spowodowanego patologiami dróg rodnych lub przewodu pokarmowego. Utrata żelaza w sporym procencie dotyka także miesiączkujących kobiet, u których utrata żelaza z krwią miesięczną przekracza jego podaż w spożywanej diecie. Inną przyczyną niedokrwistości z powodu niskiego poziomu żelaza jest zwiększone zapotrzebowanie na ten tak ważny dla życia pierwiastek u kobiet podczas ciąży, zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze, oraz podczas laktacji. Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo obserwuje się również w okresie noworodkowym. Wśród niedokrwistości anemia spowodowana niedoborem żelaza jest tak częsta, że można przyjąć, że właściwie co setny dorosły człowiek ma niedostateczny jego poziom. W Europie przyjmuje się, że nawet 10 proc. kobiet i 3 proc. mężczyzn cierpi z tego powodu.
Przyczyny niedokrwistości i leczenie
W ostatnim czasie problem ten zwiększył się, ponieważ popularne stają się diety wegetariańska i wegańska. Ponadto, co jest bardzo istotne we współczesnym świecie, wiele osób nadużywa działających przeciwbólowo niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a to również może powodować utratę żelaza.
Uzupełnianie niedoborów tego składnika hemoglobiny możliwe jest trzema drogami. Pierwsza to leki doustne, drugą są iniekcje domięśniowe, a trzecią, szczególnie widoczną ostatnio w reklamach, suplementy diety. Często zapomina się, że właściwie dobrana dieta jest również czynnikiem sprzyjającym normalizacji poziomu żelaza. A jest to o tyle istotne, że przy odpowiedniej podaży żelaza już po siedmiu dniach obserwuje się wzrost liczby retykulocytów, a po trzech tygodniach stężenie hemoglobiny może wzrosnąć nawet o 2 g/dl. Poszukiwania formy podania żelaza są bardzo istotne, ponieważ leki doustne oraz domięśniowe mają sporo działań niepożądanych. Leki doustne mogą sprzyjać powstawaniu zaparć, co przy wspomnianym zapotrzebowaniu w ciąży dość mocno komplikuje jakość życia kobiet ciężarnych. Leki domięśniowe wymagają szczególnej ostrożności podczas iniekcji, gdyż mogą dawać groźne dla życia powikłania ze wstrząsem włącznie. Natomiast wartości odżywcze suplementów w wielu przypadkach pozostawiają wiele do życzenia.
Mięso strusie źródłem żelaza hemowego
Na świecie trwają poszukiwania rozwiązania tego problemu. Jednym z nich jest wprowadzenie do diety człowieka naturalnych produktów bogatych w żelazo hemowe o dużym stopniu przyswajalności. W tym obszarze, dzięki polskim oryginalnym badaniom, na pierwszy plan wysuwa się mięso strusie. Warto dodać, że Polska jest największym producentem mięsa strusiego w Europie. Z kilkunastu tysięcy sztuk hodowanych strusi można uzyskać ponad 100 000 kg mięsa, z czego 90 proc. jest przeznaczone na eksport. W ostatnich latach obserwuje się wśród konsumentów wzrost zainteresowania wysokiej jakości żywnością. Na rynku poszukiwana jest żywność o wysokich walorach prozdrowotnych, do której ze względu na wysoką wartość odżywczą można zaliczyć mięso strusi. Mięso to jest produktem niszowym, które cieszy się coraz większą popularnością głównie w Japonii, USA i w Europie, w tym także i w Polsce. Do tej pory było wiadomo, że uznane walory mięsa strusia to niska zawartość cholesterolu oraz niewielka ilość zawartego w nim tłuszczu.
Polscy uczeni, w tym autorzy tego artykułu, we współpracy z licznymi ośrodkami międzynarodowymi przebadali mięso strusia pod kątem jego przydatności jako donora żelaza. Wykazując to, po unikalnej obróbce, uzyskali międzynarodowy patent i publikując wiarygodne dane z tego zakresu w liczących się w świecie czasopismach dowodzące dużych możliwości wykorzystania tego produktu jako znakomitej możliwości stosowania go w niedokrwistościach z niedoboru żelaza. Badania przeprowadzone zostały w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN we współpracy z uniwersytetami w RPA, Wielkiej Brytanii i Belgii. Badania te w sposób obiektywny potwierdziły, że mięso strusie cechuje wysoka wartość odżywcza i prozdrowotna. Wykazały także, że zaletą tego mięsa jest niska kaloryczność, stosunkowo niewielka zawartość cholesterolu oraz korzystny profil kwasów tłuszczowych, tj. wysoki udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (ponad 30 proc.) ? zdecydowanie wyższy niż w mięsie kurcząt brojlerów (ok. 20 proc.) czy wołowinie (5 proc.). Stosunek kwasów tłuszczowych nasyconych do jednonienasyconych i wielonienasyconych kształtuje się w mięsie strusi jak 1:1:1, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia dietetyki i zdrowia człowieka. Mięso strusie jest bogate w witaminy z grupy B oraz biologicznie aktywne peptydy, przede wszystkim anserynę. Wskazuje to, że mięso strusi może być stosowane jako żywność funkcjonalna dla sportowców w celu poprawy wydajności fizycznej. Jest ono także bogatym źródłem minerałów, w tym szczególnie żelaza oraz selenu i miedzi. Zawartość żelaza w mięsie strusi jest wybitnie wysoka. Kształtuje się na poziomie ponad 4 mg/100 g surowca i jest znacznie wyższa aniżeli w mięsie kurcząt brojlerów (0,4-0,6 mg/100 g) i w wołowinie (1,7-2 mg/100 g). Należy podkreślić, że żelazo hemowe w mięsie czerwonym cechuje dużo wyższa biodostępność w porównaniu z żelazem pochodzącym z produktów roślinnych. Wykazano ? na modelu zwierzęcym ? że wzbogacone w składniki bioaktywne mięso strusi jest źródłem wysoko przyswajalnego żelaza hemowego i zalecane jest w diecie osób, które mają jego niedobory.
Międzynarodowe nagrody dla polskiego patentu
W Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN we współpracy z SGGW oraz Śląskim Uniwersytetem Medycznym wytworzono produkty strusie o cechach żywności funkcjonalnej o zwiększonej koncentracji składników bioaktywnych, uzyskując na to międzynarodowe patenty. Patent ten obejmuje innowacyjną technologię produkcji suszonego mięsa strusi o podwyższonej wartości odżywczej i prozdrowotnej. Wynalazek stanowi naturalny produkt w gotowej do spożycia formie, łatwy do przechowywania (P-414678). Ma duże znaczenie praktyczne, biorąc pod uwagę dane WHO, według których na anemię cierpi ponad 600 mln ludzi. Rozwiązanie doceniono na świecie i zostało ono wyróżnione jedną z najważniejszych nagród za najlepszy wynalazek europejski (The Best Invention Of Europe 2016). Zaprezentowano je także na światowych targach wynalazczości INPEX w Pittsburgu w USA w 2016 r. oraz nagrodzono złotymi medalami z wyróżnieniami na Światowych Wystawach Wynalazczości, Nowych Technik i Badań Naukowych w Brukseli w 2015 r., Barcelonie w 2016 r. i Genewie w 2018 r. Wyniki tych badań, zaprezentowane w USA w Harvard Medical School, cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem.
Należy dodać, że mięso strusie odznacza się także wysokimi walorami smakowymi, co potwierdzono w wielu badaniach konsumenckich w kraju i za granicą. Smakiem, strukturą i barwą mięso strusi przypomina raczej wołowinę. Obecnie na rynku europejskim najbardziej poszukiwane jest mięso na steki i filety. Podsumowując, mięso strusi jest produktem najwyższej jakości, o wysokich walorach odżywczych i prozdrowotnych, szczególnie bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 oraz żelazo hemowe, co jest bardzo istotne z punktu widzenia zdrowia człowieka.
tekst:
prof. dr hab. Jarosław Horbańczuk | dyrektor Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN
prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroń | Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
