Więcej

    Scyntygrafia płuc

     

    Najnowsze informacje o XXI Gali Nagród Złoty OTIS

    Badanie izotopowe jest alternatywą dla tomografii z kontrastem u pacjentów z niewydolnością nerek lub uczuleniem na środki kontrastowe.

    Szacuje się, że zatorowość płucna dotyczy od 0,5 do 2,5 proc. pacjentów hospitalizowanych na oddziałach internistycznych. Najczęściej do zatoru płucnego dochodzi w wyniku przemieszczenia skrzepliny pochodzącej z układu żylnego kończyn dolnych i miednicy. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia zatorowości są m.in. długotrwałe unieruchomienie, złamania miednicy, kończyn dolnych, uszkodzenie rdzenia kręgowego, przeprowadzony niedawno zabieg operacyjny, choroba nowotworowa, wiek powyżej 65 lat.

    Manifestacja kliniczna zależy od stopnia upośledzenia perfuzji krwi przez naczynia płucne, a to z kolei ma związek z objętością i lokalizacją materiału zatorowego. Typowe objawy pod postacią triady duszności, bólu opłucnowego i krwioplucia występują tylko w około 30 proc. przypadków. Pomimo obserwacji objawów, diagnostyki biochemicznej stężenia D-dimerów, a także zastosowania badań obrazowych, można znaleźć prace, w których autorzy w badaniach sekcyjnych wykazują zatorowość jako nierozpoznaną przyczynę zgonu u 20 proc. pacjentów.

    Diagnostyka obrazowa

    Obecnie najczęściej wykonywanym badaniem obrazowym w podejrzeniu zatorowości płucnej jest spiralna tomografia komputerowa z podaniem kontrastu. Takie badanie uwidacznia, z wysoką skutecznością, zatory w głównych tętnicach płucnych do poziomu tętnic segmentowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że część pacjentów ma przeciwwskazania do wykonania tego badania m.in. ze względu na niewydolność nerek (zbyt wysoki poziom kreatyniny) lub uczulenie na jodowe środki kontrastowe. W takich przypadkach warto zlecić wykonanie izotopowego badania płuc ? scyntygrafię płuc.

    Scyntygrafia wentylacyjna

    Jest to badanie, które polega na podaniu pacjentowi drogą wziewną gazu radioaktywnego, np. ksenonu 133 lub aerozolu DTPA znakowanego technetem. Dostarcza ono informacji na temat wentylacji płuc. Nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie do badania, jednak trzeba mieć na uwadze konieczność współpracy pacjenta z personelem pracowni. Na polecenie pracownika pacjent musi za pomocą specjalnego aparatu nabrać do płuc gaz radioaktywny lub aerozol zawierający radioznacznik. Po serii takich oddechów za pomocą gamma kamery wykonuje się scyntygramy ukazujące rozmieszczenie radioznacznika w płucach. Za standard uważa się wykonanie minimum sześciu projekcji.

    Badanie wentylacyjne jest komplementarne do badania perfuzyjnego i zwiększa swoistość otrzymanego wyniku badania. W przypadku podejrzenia zatorowości i technicznych możliwości wykonania warto zlecić oba badania ? wentylacyjne i perfuzyjne. Jeśli nie ma możliwości wykonania badania wentylacyjnego, to wykonuje się tylko badanie perfuzyjne. Wykonanie samego badania wentylacyjnego w przypadku zatorowości nie ma sensu i nie udzieli klinicyście odpowiedzi dotyczącej podejrzewanej zatorowości ? jest ono dodatkiem do badania perfuzyjnego.

    Trzeba wspomnieć, iż wraz z rozwojem techniki coraz więcej pracowni ma na wyposażeniu gamma kamery, które umożliwiają badanie SPECT/CT. To połączenie badania tomograficznego (CT), które w tym przypadku dostarczy informacji o upowietrznieniu płuc, i badania izotopowego ? perfuzyjnego (SPECT), które dodatkowo na obraz uzyskany metodą tomografii nałoży informacje pochodzące z odczytu radioaktywności dzięki gamma kamerze wbudowanej w hybrydowy system SPECT/CT. W takim przypadku można nie wykonywać badania wentylacyjnego. Skraca to czas i dodatkowo podnosi wartość ostatecznej diagnozy.

    [notification type=”information” title=”Zalety badania scyntygraficznego płuc”]Możliwość wykonania badania u osób uczulonych na kontrast jodowy oraz u chorych z niewydolnością nerek. Brak ryzyka reakcji uczuleniowych oraz pokontrastowej niewydolności nerek. Redukcja o około 35 proc. dawki pochłoniętego przez pacjenta promieniowania. W przypadku ciąży, pomimo iż stan ten jest przeciwskazaniem do badania izotopowego, to dokonując wyboru pomiędzy Angio-TK, a scyntygrafią, lepiej zdecydować się na badanie izotopowe, ze względu na mniejszą ilość promieniowania. Dawka pochłonięta przez piersi stanowi tylko 4 proc. dawki pochodzącej z badania tomograficznego. Od lipca 2014 roku, w związku z wejściem w życie wydłużonego czasu pracy personelu zakładów medycyny nuklearnej, wiele pracowni jest czynnych dłużej, co wpływa na większą dostępność wykonania badań izotopowych. Scyntygrafia płuc jest badaniem w pełni finansowanym w ramach kontraktu z NFZ.[/notification]

    Badanie perfuzyjne

    Polega ono na dożylnym podaniu pacjentowi makroagregatów albuminy ludzkiej połączonych z technetem. Średnica podawanych cząstek wynosząca w większości od 15 do 50 mikrometrów powoduje ich zatrzymywanie w naczyniach włosowatych tętniczego krążenia płucnego, proporcjonalnie do przepływu krwi. Jeśli dystrybucja krwi w płucach jest prawidłowa, radiofarmaceutyk dotrze równomiernie do wszystkich części płuc, zgodnie z fizjologicznym gradientem przepływowym i na scyntygramach ukażą się równomiernie wysycone oba płuca. W przypadku zatorowości makroagregaty nie będą w stanie dotrzeć do zamkniętych przez materiał zatorowy naczyń, co zostanie zobrazowane jako ogniska zimne, czyli obszary braku wychwytu radioznacznika. Tak, jak w przypadku badania wentylacyjnego, wykonuje się co najmniej sześć identycznych projekcji, aby porównać oba badania.

    Według wytycznych American College of Radiology preferowane jest wykonanie ośmiu projekcji: przedniej, tylnej, obustronnie projekcji bocznych, obustronnie projekcji skośnych przednich i tylnych, co oczywiście jest praktykowane również w wielu polskich zakładach medycyny nuklearnej. Dodatkowe projekcje dostarczają więcej informacji, a także zmniejszają niebezpieczeństwo nałożenia się na siebie obrazów prawego i lewego płuca, a w konsekwencji niedostrzeżenia ubytku perfuzji.

    Interpretacja badania

    Jeśli w badaniem wentylacyjnym jest prawidłowy obraz, a w badaniu perfuzyjnym zauważalne są ubytki wychwytu radioznacznika, tzw. ogniska zimne (niezgodność wentylacji z perfuzją ? ventilation / perfusion mismatch), to taki obraz ? z dużym prawdopodobieństwem ? interpretuje się jako ogniska zatorowe.

    Jeśli zaś w badaniu wentylacyjnym stwierdza się hipowentylacje, którym w badaniu perfuzyjnym towarzyszy hipoperfuzja (ognisko zimne ? brak gromadzenia radioznacznika), to najczęściej są one spowodowane przez procesy zapalne, zwłóknienie, nowotwór i inne przyczyny uszkodzenia miąższu płucnego.

    Powyższe bardzo uproszczone zasady oceny wykazują przydatność dodatkowo wykonanego badania wentylacyjnego.

    Oceniając scyntygramy i formułując ostateczny wniosek, korzysta się z tzw. kryteriów PIOPED (Prospective Investigation of Pulmonary Embolism Diagnosis), które zakładają, iż prawidłowy obraz scyntygrafii perfuzyjnej w zasadzie wyklucza zatorowość. Natomiast dwa lub więcej dużych ognisk braku perfuzji, przy prawidłowym badaniu wentylacyjnym i RTG, to duże prawdopodobieństwo zatorowości (80 proc.).

    SPECT płuc

    Większość obecnie używanych gamma kamer pozwala wykonać również badanie w trybie SPECT, czyli tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu. Dzięki tej funkcji otrzymuje się obrazy przestrzenne przedstawiające rozmieszczenie radioznacznika w poszczególnych warstwach badanego obiektu, co dodatkowo zwiększa czułość badania.

    Jak kierować pacjenta na badanie scyntygraficzne płuc?

    Najpierw należy ustalić, gdzie znajduje się najbliższy zakład medycyny nuklearnej. Na skierowaniu trzeba umieścić podejrzenie choroby oraz cel badania. W przypadku wykonywania badania wentylacyjnego i perfuzyjnego należy napisać dwa osobne skierowania. Ważne, aby pacjent miał ze sobą historię choroby, poprzednie wypisy szpitalne, a także aktualne zdjęcie RTG klatki piersiowej lub tomografię komputerową płuc.

    Olgierd Chrabański
    Olgierd Chrabański
    Doktorant katedry i zakładu radiologii lekarskiej i radiodiagnostyki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Lekarz w Zakładzie Medycyny Nuklearnej Clinica Medica

    Więcej od autora

    Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

    Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D