Oznaczanie melatoniny i kortyzolu w ślinie techniką LC/MS/MS do oceny zaburzeń rytmu okołodobowego.
Prelegent: mgr Michał Dermanowski | Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
Zaburzenia snu są chorobą cywilizacyjną ? w Europie 10-15 proc. ludności ma przewlekłe problemy ze snem, a 30-50 proc. okresowo cierpi na zaburzenia snu. Epidemia bezsenności wynika nie tylko z wysokiego rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych, np. depresji, ale również z biologicznego rozregulowania rytmu snu i innych rytmów okołodobowych, m.in. ze względu na powszechne światło sztuczne. Problemy te rozpoczynają się już w dzieciństwie, a wyraźnie są widoczne u wielu nastolatków, wśród których aż 7-16 proc. ma zaburzenia z opóźnioną fazą snu i czuwania.
Najlepszą formą pomocy osobom z zaburzeniami rytmu snu jest chronoterapia. Musi być jednak stosowana we właściwym czasie nie tylko doby, ale przede wszystkim własnego rytmu biologicznego pacjenta.
Pora rozpoczęcia i zakończenia wydzielania melatoniny (tzw. hormon snu) jest istotna z punktu widzenia diagnostyki oraz doboru leczenia bezsenności i zaburzeń rytmu snu-czuwania. Przede wszystkim pozwala dobrać właściwą porę użycia dwóch najbardziej skutecznych metod leczenia: fototerapii i suplementacji melatoniny. Jest to możliwe poprzez oznaczenie biomarkerów, przede wszystkim DLMO (dim light melatonin onset ? początek wzrostu melatoniny w ciemności), ale też np. rytmu kortyzolu ? tzw. hormonu stresu, który utrudnia zasypianie.
Do oznaczenia melatoniny i kortyzolu można wykorzystać technikę chromatografii cieczowej sprzężonej z tandemowym spektrometrem mas (LC/MS/MS). W Zakładzie Farmakologii i Fizjologii Układu Nerwowego opracowano metodę oznaczania melatoniny w ślinie w stężeniach rzędu pikogramów/mililitr (pg/mL), czyli 10-12 grama ? nikt do tej pory na świecie nie uzyskał takiego poziomu czułości w zastosowaniu klinicznym. Stężenie melatoniny i kortyzolu w ślinie jest bardzo silnie skorelowane z ich stężeniem w osoczu i może służyć celom diagnostycznym oraz terapeutycznym. Jest to sposób wygodny i mało inwazyjny dla pacjenta w porównaniu z pobraniem krwi.
W Instytucie Psychiatrii i Neurologii we współpracy z Zakładem Farmakologii i Fizjologii Układu Nerwowego oraz Pracownią Zaburzeń Snu III Kliniki Psychiatrycznej (dr hab. n. med. Adam Wichniak) powstał nowy program diagnostyczno-terapeutyczny dla osób starszych (> 65. r.ż.) oraz osób młodszych cierpiących na bezsenność z powodu zaburzeń rytmu okołodobowego. W ramach wdrożonej nowej metody pacjenci poddawani są diagnostyce rytmu okołodobowego wydzielania melatoniny i kortyzolu. Pacjent sam w warunkach domowych w porze wieczornej pobiera sobie ślinę za pomocą dostarczonych mu specjalnych saliwetek, a następnie ślina ta jest analizowana i planuje się indywidualną terapię suplementacji melatoniny oraz fototerapię. Wdrożona metoda pozwala także na indywidualną ocenę skuteczności suplementacji w trakcie terapii i jej korektę.
Wstępne wyniki naszej nowatorskiej metody są bardzo obiecujące, trwają badania nad optymalizacją metody.
Od seniorów oczekujemy mobilności
Red. Artur Wolski | Polskie radio ProgRam I
Z autopsji wiemy, że człowiek niewyspany to osoba nie tylko ze złym samopoczuciem, ale i następnego dnia z obniżoną sprawnością intelektualną. Żyjemy w biurowych klatkach, bywamy w domach, ale oświetlonych głównie sztucznym światłem. Każdego dnia w gonitwie myśli i czynów kradniemy chwile ze swojego kalendarza zajęć na spacer czy kontakt ze światem.
A żyjemy coraz dłużej. Noworodek potrzebuje 22 godzin snu, a senior już tylko 6 godzin. Często starsi ludzie budzą się nad ranem i wstają o świcie. Przebywanie w sztucznym oświetleniu stało się podstawą życia ? tak mówiła podczas obrad ?okrągłego stołu? w Senacie pani prof. Iwona Grabska–Liberek, okulista.
Od seniorów oczekujemy mobilności, a więc: oglądają telewizję, przeglądają wiadomości w laptopach i smartfonach i zamiast wyciszyć się przed snem, pobudzają organizm. A skutki? Brak snu i złe funkcjonowanie układu naczyniowego czy np. hormonalnego.
Dlatego praca nad Terapią Celowaną Bezsenności u Osób Starszych i działania w celu opracowania prostego narzędzia pomiaru stężenia melatoniny w ślinie oraz nowy program diagnostyczno-terapeutyczny dla seniorów cierpiących na bezsenność z powodu zaburzeń rytmu całodobowego to piękny ukłon w stronę komfortu życia seniorów, ale też i zachowania przez nich zdrowia. Dlaczego to takie ważne, szczególnie dla młodego pokolenia? Bo obecność ludzi starszych to możliwość dla każdego z nas korzystania z ich mądrości, a także podziwiania cudownego trwania z nami w charakterze silnego, trwałego i międzypokoleniowego spoiwa w rodzinie oraz w społeczeństwie.
