Jest takie powiedzenie, że ryba psuje się od głowy…
Dzisiaj z pełnym przekonaniem możemy powiedzieć, że człowiek też psuje się od głowy….
Zapominamy, że to mózg steruje każdym narządem, że bez mózgu nie ma zdrowego serca, płuc, wątroby , nerek, wzroku, słuchu ….
Możemy przeszczepiać serce, wątrobę , czy nerki, ingerować w poszczególne narządy…mózgu nie przeszczepimy!!
Dzisiaj mózg jest wyczerpany, zmęczony, narażony ma miliony więcej bodźców niż 5-10 czy 100 lat temu, tych korzystnych, ale też tych szkodliwych,…
Mózg jest przepracowany, nie można go zresetować, wszczepić bezpieczników, na chwilę wyłączyć…
Mózg próbuje się bronić . Tą obroną jest ujawnianie się zaburzeń psychicznych.
Zagrożenia zdrowia psychicznego populacji przybierają charakter epidemii.
Szansa, że w ciągu życia człowieka pojawią się zaburzenia psychiczne sięga już ponad 40%. O ile wskaźnik zaburzeń o charakterze psychotycznym utrzymuje się na poziomie stabilnym, to wzrost zaburzeń depresyjnych, lękowych, zaburzeń snu, uzależnień (również behawioralnych) czy psychicznego wyczerpania obecnie sięga już 30%.
W Polsce zaburzenia psychiczne stwierdzane są u ponad ¼ (26%) dorosłych mieszkańców, a zatem u ok. 8 milionów ludzi. Liczba ta przekracza możliwości zapewnienia pełnej psychiatrycznej opieki specjalistycznej.
Załamanie zdrowia psychicznego populacji powoduje efekt domina – zapaść zdrowia publicznego i dramat społeczny z konsekwencjami na pokolenia, Problemy natury psychicznej uruchamiają lawinę szkód zdrowotnych, które przekładają się na wielochorobowość i współchorobowość: narastanie zagrożeń w chorobach układu krążenia, neurologicznych, onkologicznych, brak ostrożności epidemicznej i uzależnienia. Zła praca zmęczonego mózgu to więcej nowotworów, chorób serca, spadek odporności, skracanie długości życia w zdrowiu (w Polsce na tle Europy ostatnio o prawie 2 lata) pogarszanie jakości życia, przewlekłość stanów chorobowych. Dzisiaj odsetek niepełnosprawności z powodu zaburzeń psychicznych ma najwyższy przyrost, a liczba wydawanych zwolnień lekarskich z tej przyczyny (L4) rok do roku jest większa o kolejne 100 000. W 2023 r. wystawiono ponad 1,4 mln zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zachowania.
Dzisiaj, sensowna profilaktyka zdrowia psychicznego to nie fantazjowanie pt. „jak żyć?”, To, przeformułowanie świadomości, podział i przyjęcie odpowiedzialności. Nie jest to tylko sprawą psychiatrii.
Rekomendujemy przyjęcie aksjomatu, że nie ma zdrowia publicznego bez zdrowia psychicznego.
Należy przyjąć, że zdrowie publiczne wymaga rozwoju proporcjonalnego do medycyny naprawczej, a podstawowym działaniem prozdrowotnym jest inwestowanie w zdrowie psychiczne. Jeżeli przynajmniej w każdej najpoważniejszej chorobie trapiącej ludzkość, jest 5% odpowiedzialności nieradzącego sobie z tym przeciążonego mózgu, to niech w ten mózg inwestują wszystkie specjalności. Dzisiaj 0,05 czy jeszcze mniej promila nic nie zmieni. Etat dla 1 psychologa na kardiologii czy onkologii, to co najwyżej nagroda pocieszenia gdy fundament zdrowia kruszeje. Rekomendujemy nowe podejście do problemu coraz powszechniejszych zaburzeń psychicznych zakładające, że mogą one być skutecznie redukowane za pomocą oddziaływań profilaktycznych wszystkich trzech faz.
W profilaktyce pierwszej fazy zakładamy, że obok aktywności fizycznej, zdrowej diety i przestrzegania zasad higieny snu istotne jest utrzymanie równowagi pomiędzy pracą, a życiem prywatnym, świadomej hierarchii wartości i dobrych relacji społecznych (czas pracy!)
W profilaktyce drugiej fazy kluczowe jest uznanie, że zaburzenia psychiczne nie są „normalną” reakcją psychologiczną, lecz mają swoją biologiczną dynamikę i wymagają leczenia w najwcześniejszych fazach rozwoju. Zasadnicze znaczenie ma wczesne leczenie lekceważonych zaburzeń psychicznych – bezsenności, lęku i depresji. Ze względu na duże zapotrzebowanie społeczeństwa na opiekę psychiatryczną należy dążyć do zbudowania modelu, w którym możliwie największa liczba pacjentów uzyska wstępne rozpoznanie i opiekę na początkowych etapach choroby, już na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), a porady specjalisty psychiatry będą zarezerwowane dla najtrudniejszych przypadków. Obecnie wiadomo, że najczęstsze zaburzenia psychiczne, czyli zaburzenia nastroju, zaburzenia snu oraz zaburzenia lękowe, z powodzeniem mogą być leczone w ramach POZ. Lekarze rodzinni twierdzą jednak, że ocena stanu psychicznego jest czasochłonna i trudna do przeprowadzenia z uwagi na fakt, iż zazwyczaj pacjenci sygnalizują jedynie dolegliwości psychosomatyczne (ok. 70% pacjentów).
Rekomendujemy jako kluczowe, opracowanie innowacyjnych narzędzi diagnostyczno-terapeutycznych w dziedzinie psychiatrii, wspierających proces wykrywania oraz leczenia zaburzeń psychicznych (również dotyczących dzieci i młodzieży – jak nie ma być zadań domowych, to może nauka kompetencji, rozwiązywania sytuacji krytycznych, nauka brania współodpowiedzialności za siebie i innych).
Rekomendacje 3 fazy
Na znaczeniu zyskuje też profilaktyka trzeciorzędowa, w której należy uwzględnić najnowsze doniesienia naukowe, wskazujące m.in. na redukowanie najcięższych objawów poważnych schorzeń psychicznych w tym skuteczność ćwiczeń aerobowych w redukowaniu objawów schizofrenii. W rozwiniętych zaburzeniach psychicznych profilaktyka trzeciej fazy jest jedną z najbardziej efektywnych form oddziaływań z bardzo dobrą proporcją koszt – efekt.
Prof. Janusz Heitzman