Rusza podstrona Fundacji Projekt Starsi skoncentrowana na Formularzu Oceny Ryzyka Przemocy wobec starszych (FORP) oraz na celu zasadniczym, jakim jest podnoszenie jakości życia seniorów i przeciwdziałaniu przemocy wobec nich.
Odpowiednia edukacja, skuteczne narzędzia i ścieżki postępowania, a także uwrażliwianie pracowników ochrony zdrowia są skuteczną receptą w systemowej walce z przemocą wobec osób starszych. Na podstronie Fundacji oprócz FORP znajdują się także treści edukacyjne na temat przemocy, materiały instruktażowe czy wypowiedzi lekarzy dotyczące praktycznego zastosowania formularza.
Rośnie liczba seniorów i… potrzeb wobec nich
Według najnowszych badań socjologicznych Polska stoi przed ogromnym wyzwaniem: zmniejszającą się liczbą narodzin dzieci i i lawinowym przyrostem osób starszych. Konsekwencje tego zjawiska dotkną polskie społeczeństwo na różnorodnych płaszczyznach, nie tylko ekonomicznych. Ze statystyk GUS pod koniec 2022 r. wynika, że liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 9,8 mln i wzrosła w stosunku do poprzedniego roku o 0,7 proc. Zgodnie z projekcją ludnościową Eurostatu EURO-POP2019 w roku 2050 ludność Polski będzie liczyć 34,1 mln osób, tj. o 3,85 mln mniej niż dziś, zaś liczba osób starszych wzrośnie do 10,3 mln, czyli o prawie 3,3 mln osób. Starzenie się społeczeństwa wiąże się również ze wzrostem potrzeb tej grupy. W obliczu tego wyzwania już dziś niezbędne jest wdrażanie wielokierunkowych zmian systemowych w tym przeciwdziałających wszelkim formom przemocy wobec starszych.
Osoby starsze ofiarami przemocy
Rzadko podejmowanym, wręcz zaniedbanym i przemilczanym przez opinię publiczną zagadnieniem jest przemoc wobec osób starszych w społeczeństwie.
– My, lekarze, przypominamy sobie o przemocy wobec starszych rzadko zazwyczaj w okolicach świąt, majówki i długich weekendów, kiedy SOR-y i izby przyjęć zapełniają się osobami siedemdziesiąt, osiemdziesiąt plus i ich bliskimi. Słyszymy, że mamusia od dwóch dni nie chce pić i jeść, tatuś od dwóch tygodni przestał chodzić. Od dwóch dni, dwóch tygodni, dwóch miesięcy… (…) Potem okazuje się, że kwestie zdrowotne nie są zaopiekowane od lat – z tą perspektywą zgadza się Agnieszka Skoczylas, lekarka geriatra, ordynatorka Oddziału Geriatryczno-Internistycznego Szpitala Wolskiego im. dr Anny Gostyńskiej, ekspertka Fundacji Projekt Starsi.
Z badań przeprowadzonych w Polsce wnika, że co siódma osoba po 60. roku życia doświadcza przemocy ze strony bliskich lub opiekunów. Według badania Polsenior2 jest nią kobieta we wczesnej lub późnej starości (65–69 lat i 85–89 lat), słabo wykształcona mieszkanka małego miasta lub wsi głównie w regionach północno-wschodnich. Sprawcą przemocy jest najczęściej osoba z rodziny, zwykle wspólnie zamieszkująca. Do najczęstszych form przemocy wobec starszych należą: przemoc psychiczna, ekonomiczna, zaniedbanie, fizyczna i seksualna. Przy czym według respondentów najczęściej zgłaszaną przez osoby starsze formą jest zaniedbanie.
– Zagadnienie przemocy utrudnia niska świadomość opiekunów o naganności własnego postępowania. Najczęściej w trudach opiekuńczych czują się odizolowani i zostawieni samym sobie, co drastycznie zwiększa ich obciążenia psychofizyczne bezpośrednio przekładające się na mniejszą jakość oferowanej troski. W efekcie rozwija się tzw. zespół opiekuna charakteryzujący się m.in. wtórną roszczeniowością, nadmiernymi oczekiwaniami względem otoczenia zewnętrznego czy nieustannym poczuciem krzywdy – tłumaczy lek. Agnieszka Skoczylas.
Działania przemocowe, zwłaszcza te, których źródłem są najbliżsi członkowie rodziny, bezpośrednio przekładają się na gorszy stan zdrowia osoby starszej. Stąd tak nieprzeciętna i newralgiczna rola lekarza mającego największe szanse rozpoznać przemoc i zadziałać. Lekarz rodzinny jest bowiem coraz częściej pierwszą osobą, której starszy pacjent zdecyduje się zwierzyć, traktując jako swoistego powiernika.
Według zmian w przepisach przeciwdziałających przemocy w rodzinie, które obowiązują od 22 czerwca 2023, już nie tylko lekarz, lecz także inne osoby wykonujące zawód medyczny – więc i pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny – są uprawnione do wszczęcia Procedury Niebieskiej Karty.