Był zdeformowany, schorowany, miał szpotawą stopę, nienaturalnie szerokie biodra, wadę zgryzu, poruszał się o lasce. „Wirtualna autopsja” pomaga zobaczyć, jak wyglądał wielki władca Egiptu i jakiego był stanu zdrowia.
Tutanchamon to najsłynniejszy dziś egipski faraon. Niewielu wie jednak, że zmarł on bardzo młodo, bo w wieku 19 lat, a przez swoje niedługie życie zmagał się z licznymi schorzeniami oraz wadami genetycznymi. Wygląd starożytnego władcy zrekonstruował międzynarodowy zespół naukowców dla potrzeb filmu dokumentalnego BBC One „Tutanchamon: prawda odkryta”. Uczeni wykorzystali badania genetyczne szczątków Tutanchamona oraz jego rodziny, a zapis tomografii komputerowej (ok. 2 tys. skanów). Dzięki nim dziś wiemy już o wyglądzie i stanie zdrowia egipskiego władcy bardzo dużo.
Odkrycia zdumiewają.
Okazuje się, że Tutanchamon był wątły, niewysoki, miał zdeformowane ciało i zmagał się z licznymi schorzeniami, co stoi w sprzeczności z zachowanymi do naszych czasów posągami, które przedstawiają Tutanchamona jako mężczyznę o klasycznych rysach twarzy, pełnych ustach i silnej szczęce. Prawda jest jednak znacznie mniej atrakcyjna: otóż Tutanchamon miał wystające zęby, pucołowate policzki, szerokie, dziewczęce biodra i koślawą stopę – poruszał się o lasce (w jego grobowcu odkryto ich 130, z czego wiele miało wyraźne oznaki użytkowania!). Jak donosi National Geographic, Tutanchamon chorował też na malarię (jego mumia zawierała pasożyty Plasmodium falciparum, które ją wywołują).
Dlaczego Tutanchamon miał tak słabe zdrowie? Otóż w starożytnych rodzinach królewskich normą było łączenie się w pary wśród krewnych. Endogamia wiązała się głównie z korzyściami politycznymi, ale jej konsekwencje były ogromne – wśród nich najpoważniejsze i brzemienne w skutkach okazywały się choroby genetyczne. Krzyżowanie się ze sobą osób, które łączą wiązy krwi, powodują m.in. schorzenia neurologiczne, ortopedyczne, wady serca, choroby metaboliczne, spowolniony rozwój fizyczny i emocjonalny, a także osłabienie odporności. Tutanchamon był synem rodzeństwa, a sam poślubił swoją przyrodnią siostrę. W okresie dojrzewania zachorował na zapalenie kości – niewątpliwie za życia cierpiał i poruszał się z trudem.
Tutanchamon nie jest zresztą jedynym przykładem szkodliwego wpływu kazirodztwa i endogamii na zdrowie. Małżeństwa między bliskimi były też powszechne u Ptolemeuszy oraz Habsburgów. Dopiero XVIII-wieczne odkrycia medyczne pozwoliły zauważyć, że w rodzinach, w których bliscy krewni łączyli się w pary, znacznie częściej występowały wady genetyczne, deformacje itd. Przełomem okazała się oczywiście teoria dziedziczenia Mendla pochodząca z XIX wieku.
Dziś, dzięki nowoczesnym technologiom oraz rozwojowi genetyki, znamy już, na czym polega dziedziczenie, kiedy może dojść do mutacji genetycznych, co zdrowiu służy, a co nie.
Motywowana ciekawością zapytałam ChatGPT, ile w dzisiejszych czasach mógłby żyć Tutanchamon. Oto odpowiedź sztucznej inteligencji:
„W starożytnym Egipcie średnia długość życia była znacznie krótsza, z powodu chorób, wojen, braku nowoczesnej medycyny i innych trudności. Gdyby Tutanchamon miał dostęp do współczesnej medycyny, odpowiedniej diety i opieki zdrowotnej, mógłby żyć tak długo, jak typowy mężczyzna w dzisiejszych czasach – czyli około 78–80 lat, o ile nie wystąpiłyby jakieś szczególne problemy zdrowotne. Jednak warto pamiętać, że Tutanchamon miał pewne problemy zdrowotne już w młodym wieku. Współczesna diagnostyka i leczenie mogłyby pomóc w zaradzeniu niektórym z tych problemów, ale nie ma pewności, czy wszystko udałoby się wyleczyć”.
Współczesna medycyna ze stulecia na stulecie czyni olbrzymie postępy. Z jednej strony potrafimy skutecznie leczyć i zapobiegać wielu chorobom Tutanchamona. Z drugiej strony rozwijają się choroby cywilizacyjne; z wieloma wciąż nie potrafimy sobie poradzić. Co za tysiące lat pomyślą sobie o nas kolejne pokolenia? Może też uznają nas za schorowanych?
O ile ludzkość tych czasów w ogóle doczeka.
Ewa Podsiadły-Natorska
