Nie powinniśmy mówić o efekcie jo-jo, a o tym, że otyłość jako choroba przewlekła ma tendencję do nawrotów. W leczeniu otyłości nie stosuje się określonego postępowania przez np. miesiąc, a potem „wraca do normalności”. Korzystne zmiany, które wprowadza się w życiu, muszą zostać z pacjentami „na zawsze” – mówi dr hab. n. med. Karolina Kłoda, członek ZG Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.
Leczenie otyłości jest wyzwaniem dla systemu opieki zdrowotnej w Polsce?
Tak: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w najnowszym opracowaniu dotyczącym sytuacji zdrowotnej Polski podaje, że zbyt wysoka masa ciała (BMI ≥25) odpowiada w Polsce za 14,2 proc. zgonów i za utratę 12,4 proc. lat przeżytych w zdrowiu. W okresie pandemii – od wiosny do jesieni 2020 roku – 28 proc. Polaków w wieku 20 lat lub więcej (28 proc. mężczyzn i 29 proc. kobiet) stwierdziło, że zwiększyło masę ciała. Jednocześnie nie dysponujemy finansowanym ze środków publicznych, zorganizowanym systemem leczenia nadwagi i otyłości, który opierałby się na zespołach terapeutycznych złożonych z lekarza, dietetyka/psychodietetyka, psychologa lub psychiatry, fizjoterapeuty oraz innych specjalistów zaangażowanych w proces koordynacji i opieki nad pacjentem. Takie zespoły powinny być standardem opieki nad pacjentem chorym na otyłość.
Czym jest głód w otyłości? Dlaczego zalecenie „mniej jedz” jest niemożliwe do spełnienia?
Jest ono nie tylko niemożliwe do spełnienia, ale również generuje dodatkowe pytania, jak: „Co to znaczy mniej?” Rzadziej? Mniej w ilości? Mniej o dany składnik pokarmowy? Zmiana nawyków żywieniowych jest procesem, który powinien być oparty na konkretnych wytycznych dla pacjenta, które można znaleźć w stosownych dokumentach wydanych dla lekarzy. Warto zacząć od omówienia Talerza Zdrowego Żywienia, który jest bardzo przydatny w codziennej praktyce klinicznej. Należy również wspomnieć, że obecnie stosowane leki w terapii otyłości mają za zadanie hamować odczuwanie głodu, zwiększając uczucie sytości, co pełni istotną rolę wspomagającą w procesie zmiany stylu życia.
Dlaczego nie powinno się mówić o efekcie jo-jo, a o nawrocie choroby?
Mianem „efektu jo-jo” określa się wzrost masy ciała po jej wcześniejszej redukcji. Występuje on zazwyczaj po restrykcyjnych dietach, które są zbyt wymagające, aby je kontynuować. Nie powinniśmy mówić o efekcie jo-jo, a o tym, że otyłość jako choroba przewlekła ma tendencję do nawrotów. Nazywanie nawrotu choroby tzw. efektem jo-jo jest zakłamywaniem istniejącego stanu wiedzy w przypadku lekarzy i samospełniającej się przepowiedni w przypadku pacjentów. Często słyszę od pacjentów: „Po co się tak starać, skoro i tak dopadnie mnie efekt jo-jo”. Odpowiadam: „Choruje Pan/Pani na chorobę przewlekłą, która ma to do siebie, że nie da się jej wyleczyć tak jak np. infekcji – poprzez tygodniowe stosowanie antybiotyków”. W leczeniu otyłości nie stosuje się określonego postępowania przez np. miesiąc, a potem „wraca do normalności”. Korzystne zmiany, które wprowadza się w życiu, muszą zostać z pacjentami „na zawsze”.
Kto powinien wspierać osobę chorującą na otyłość?
Wsparcie w procesie leczenia otyłości powinno odbywać się na wielu poziomach – rodzinnym, społecznym i systemowym. Istotne jest tutaj rozumienie otyłości jako choroby przewlekłej. To rozumienie jest trudne zarówno dla rodziny pacjenta, jak i społeczeństwa oraz rozwiązań systemowych, których obecnie w Polsce brakuje. Ogromne znaczenie ma wsparcie najbliższych, którzy dostrzegą potrzebę wspólnego zmieniania życia na „zdrowsze”, czyli zaangażowanie w bardziej aktywny tryb życia oraz w zdrowe wybory żywieniowe poprzez wspólne zakupy, gotowanie posiłków. Warto rozmawiać z najbliższymi; kiedy rozumieją sytuację, to najczęściej wspaniale angażują się w empatyczne wsparcie.
Ze względu na obecny system finansowania ochrony zdrowia lekarzami, którzy zajmują się leczeniem otyłości, są przede wszystkim lekarze rodzinni i chirurdzy bariatryczni. Inni specjaliści finansowani ze środków publicznych zajmują się najczęściej leczeniem powikłań choroby otyłościowej.
Rozmawiała: Sonia Młodzianowska