?Dla mnie ekspresja nie polega na wyrazie twarzy i nie zawiera się w geście?.
Henri Matisse, artysta klasycznej sztuki nowoczesnej i jeden z prekursorów fowizmu, sławny był już za życia. Przełomem w jego artystycznej działalności była sprzedaż skrytykowanego przez widzów obrazu ?Kobieta w kapeluszu?. Na artystycznej scenie rywalizował z Pablo Picasso.
Henri Matisse, Autoportret, 1954, Ermitaż, Sankt Petersburg,
źródło: ? 2009-2020. Depositphotos Inc.
Henri Matisse naukę malarstwa rozpoczął dopiero jako około 22-letni młodzieniec, gdy po dwóch latach zrezygnował ze studiów prawniczych. W paryskiej Szkole Sztuk Pięknych był uczniem malarza symbolisty Gustave?a Moreau. Matisse początkowo tworzył pod wpływem impresjonistów, a także sztuki japońskiej. Malarz John Peter Russell zapoznał go z pracami Vincenta van Gogha. Matisse zmienił wtedy styl malowania i podkreślał: ?Russell wyjaśnił mi teorię barw?. Po ukończeniu Szkoły Sztuk Pięknych studiował rzeźbę u przyjaciela Auguste?a Rodina. W 1899 r. kupił obraz Paula Cézanne?a ?Trzy kąpiące się?, który zrobił na nim ogromne wrażenie. Przez jakiś czas, gdy nie miał środków na utrzymanie rodziny, zatrudnił się jako malarz dekoracji, zamierzał nawet rzucić malarstwo.
Henri Matisse, Smutek króla (1952), 292 × 386 cm, Centrum Pompidou, Paryż,
źródło: WikiArt.org
Henri Matisse, Balerina, 1927, Ermitaż, Sankt Petersburg,
źródło: ? 2009-2020. Depositphotos Inc.
Lato 1905 r. spędził z André Derainem i Maurice?em de Vlaminckiem w rybackiej wiosce nad Morzem Śródziemnym. Pobyt z francuskimi malarzami okazał się przełomem w twórczości Matisse?a. W swoich pracach zaczął stosować jaśniejszą paletę barw, abstrakcyjnie pokazywał przestrzeń. Matisse, Derain i de Vlaminck wystawili swoje obrazy w 1905 r. na Salonie Jesiennym (Salon d?Automne) w Paryżu. Nowy styl w malarstwie został nazwany fowizmem. Krytyk Louis Vauxcelles określił artystów jako ?Fauves? (?dzikusi?, ?dzikie stworzenia?). Fowiści upraszczali rysunek, który miał być tylko symbolem formy, stosowali wyolbrzymienia, podkreślające charakterystyczne cechy, kolor traktowali abstrakcyjnie, nie przestrzegali zasad perspektywy. Widzowie wystawy skrytykowali obraz ?Kobieta w kapeluszu?, który przedstawiał żonę Matisse?a, Amelie. Obraz ten za 500 franków kupiła Gertruda Stein, amerykańska pisarka, która wraz z mężem Leo została mecenasem artysty. Matisse bardzo przeżywał krytykę, sprzedaż tej pracy wpłynęła na niego pozytywnie, nie tylko ze względu na zastrzyk gotówki, ale przede wszystkim umocniła jego wiarę w malarstwo.
Rok później Henri Matisse wystawił w Salonie Niezależnych obraz ?Radość życia?, który spotkał się z nieprzychylnymi opiniami. Krytycy odebrali go jako rodzaj manifestu malarza, a Leo Stein uznał tę pracę za ?najważniejszy obraz naszych czasów? i kupił go do swojej galerii. Właśnie w salonie swoich mecenasów Matisse poznał Pabla Picasso, gdy ten malował portret Gertrudy. Między artystami zaiskrzyło i powstała swego rodzaju twórcza rywalizacja. Spotykali się na gruncie prywatnym, a także na scenie artystycznej. Pod koniec 1907 r. wymienili się swoimi obrazami, każdy wybrał najsłabszy ? jego zdaniem ? obraz rywala. Martwa natura ?Dzban, misa i cytryna? trafiła w ręce Matisse?a, a Picasso wskazał ?Portret Marguerite Matisse?.
Przez długi czas artyści ?rozmawiali? poprzez swoje obrazy. Matisse widział wpływy swoich prac w wielu obrazach Picassa. Uderzające są podobieństwa pomiędzy niektórymi ich dziełami. Gdy Matisse stworzył obraz ?Martwa natura z gipsową rzeźbą?, Picasso kilkanaście lat później pracę ?Martwa natura: miska, popiersie i paleta?. Jeden z historyków sztuki zastanawiał się: ?Czy Picasso chce coś powiedzieć Matisse?owi, wyrównuje rachunki, czy poprawia go??.
W 1927 r. Henri Matisse otrzymał nagrodę podczas międzynarodowej wystawy Carnegie International Exibition w Pittsburgu. Cztery lata później w Nowym Jorku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa prac artysty. Matisse zajmował się nie tylko malarstwem, ale też rzeźbiarstwem, projektował kostiumy i scenografię dla baletu, tkaniny dekoracyjne, przygotowywał ilustracje do książek.
Pod koniec 1940 r. u Matisse?a wykryto guza. Rok później w Lyonie przeprowadzono u niego operację raka dwunastnicy. Jego bliscy i on sam obawiali się, czy przeżyje ten zabieg. Przed operacją chciał dać znać Picasso, że o nim pamięta i napisał do niego: ?Jestem trochę chory. (?) wkrótce mam mieć operację, nic poważnego?. To trudne doświadczenie dało mu siłę i nadzieję, żeby nadal tworzyć. Czuł się, jakby otrzymał nowe życie, w szpitalu zyskał przydomek ?zmartwychwstaniec?. Pierwszym obrazem, który stworzył po operacji, była ?Martwa natura z magnolią? (1941).
Henri Matisse, Music, 1910, Ermitaż, Sankt Petersburg,
źródło: ? 2009-2020. Depositphotos Inc.
Henri Matisse, Portret Lydia Delectorskaya, 1947, Ermitaż, Sankt Petersburg,
źródło: ? 2009-2020. Depositphotos Inc.
W 1945 r. w Salonie Jesiennym w Paryżu wystawił 37 prac. W tym samym roku obrazy jego oraz Picassa pokazywano w Victoria and Albert Museum w Londynie. Matisse zaczął tworzyć wycinanki i klejone kompozycje do swojej książki ?Jazz? (m.in. ?Ikar?).
Po 1948 r., gdy choroba przykuła artystę do łóżka, nie mógł już stać przy sztalugach, porzucił malarstwo na rzecz wycinanek. Sam lub z pomocą asystentów kolorował kawałki papieru, tworząc niezwykłe aranżacje. Prawdopodobnie to sztuka Picassa wywarła wpływ na kompozycje Matisse?a (?Błękitny akt III?, 1952). Mając w pamięci śmiertelną chorobę i operację, tworzył prace pełne witalności, zmysłowości, młodzieńczej energii. Ostatnią pracą artysty była ?Róża Rockefellera? ? witraż do kościoła Union Church of Pocantico Hills.
Henri Matisse zmarł 3 listopada 1954 r. w Nicei. Po jego śmierci Pablo Picasso przez jakiś czas przestał malować, następnie znów zaczął tworzyć obrazy, żeby złożyć hołd Matisse?owi.
(opr. AR)
ŹRÓDŁA:
Jack Flam ?Matisse i Picasso ? przyjaciele i rywale?, Wydawnictwo Twój Styl, 2006
www.niezlasztuka.net
www.artystaisztuka.pl/henri-mattise-o-sztu-ce-10-interesujacych-wypowiedzi-artysty