Regulacja mikrobioty jelitowej niesie za sobą pewien potencjał, bo są osoby, które tyją od niewielkiego nadmiaru kalorii, który nie jest nadmiarem u innych osób o podobnej masie ciała. W zaburzeniach mikrobioty i umiejętności regulowania tych procesów tkwi ogromna siła – mówi prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, kierownik Kliniki Gastroenterologii z Pododdziałem Leczenia NZJ Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA w Warszawie, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego.
Mamy coraz więcej osób z podwyższonym BMI. Czy ten proces się pogłębia?
Otyłość stała się zagrożeniem globalnym, a Polacy dołączają do niechlubnego peletonu, również dzieci. Najciekawszy fakt to narastająca nadwaga i otyłość w krajach azjatyckich; to fenomen Dalekiego Wschodu. Obserwujemy tyjących Chińczyków, którzy zawsze byli szczupli. Azjaci nie tyją dlatego, że zjadają więcej chińskiego jedzenia, ale ponieważ przestawiają się na kuchnię zachodnią, amerykańską. Jedzą fast foody, hamburgery, a tam są konserwanty, emulgatory, sztuczne dodatki, mniejsza ilość błonnika. Zaczynają tyć, bo odżywiają się nieprawidłowo. Oczywiście, takie tłumaczenie jest najprostsze. Ale też znamy osoby, które jedzą stosunkowo niewiele i też tyją, oraz takie, które odżywiają się nieprawidłowo, a nie tyją. Ten problem pozostaje wciąż przedmiotem badań, wiemy coraz więcej i wydaje się, że za otyłość odpowiedzialne są głównie zaburzenia mikrobioty.
Naukowcy wskazują, że potencjał w leczeniu otyłości, jakim dysponują inkretyny (GLP-1), ma również mikrobiota. Czy można postawić między nimi znak równości?
Nie, nie można, analogi GLP-1, jak np. popularny semaglutyd, są pierwszymi lekami zarejestrowanymi w leczeniu otyłości. Drugi analog GLP-1, dulaglutyd, nie ma rejestracji w leczeniu otyłości, ale z powodzeniem jest stosowany w tych samych wskazaniach. To są poważne preparaty, mające za sobą wiele badań.
Natomiast regulacja mikrobioty jelitowej ma pewien potencjał, bo są osoby, które tyją od niewielkiego nadmiaru kalorii, niebędącego nadmiarem u innych osób o podobnej masie ciała. Dzisiaj wiemy, że w zaburzeniach mikrobioty i umiejętności regulowania tych procesów tkwi ogromna siła. Tylko że my nie umiemy dobrze regulować mikrobioty.
Jak zatem robić to prawidłowo?
Oprócz prawidłowej diety możemy stosować probiotykoterapię. Ostatnio pojawił się na rynku także postbiotyk jednego ze szczepów regulujących zaburzenia metaboliczne. np. szczep Hafnia alvei HA4597. To bakteria, która produkuje białko działające m.in. stymulująco na produkcję GLP-1. Regulując mikrobiotę w ten sposób, nie oczekujemy fenomenalnych efektów spadku masy ciała o 30 kg, ale bardziej unormowania apetytu. Chcę podkreślić, że mikrobiota nie powinna być postrzegana jako środek odchudzający, ale jako regulator apetytu.
Na czym to polega?
Na tym, że mamy mniejszy kłopot z utrzymaniem diety, bo działamy m.in. na GLP-1, ale nie aż tak, jakbyśmy go wstrzyknęli do krwi. Podanie dożylne analogu GLP-1 działa dużo silniej, zaburza też opróżnianie żołądkowe, nasilając uczucie sytości. Mówiąc wprost, jeśli pacjent zje za dużo, to może nawet wymiotować z tego powodu. Więc to jest działanie silne, właściwie chudną wszyscy, którzy taki mechanizm akceptują. Natomiast w regulacji mikrobioty upatrujemy działania przewlekłego, stałego, dostosowanego do warunków i masy ciała. W badaniu Hafnia alvei, bardzo ciekawego szczepu, który na razie jest jedynym szczepem probiotycznym przebadanym pod kątem regulacji apetytu, o działaniu udowodnionym w prospektywnym i randomizowanym badaniu kontrolnym z placebo, po 12 tygodniach następował spadek masy ciała o 3-4%.
Oczekiwania są większe?
Międzynarodowe wytyczne zalecają utratę masy ciała na takim poziomie: przykładowo, ważący 80 kg pacjent w 3 miesiące traci ok. 2,5 kg masy ciała. To nie jest mało, właśnie o taką spokojną regulację nam chodzi, o zmianę mikrobioty w kierunku, który poprawi funkcjonowanie osi mózgowo-jelitowej, zmniejszy łaknienie, ułatwi wchłanianie tego, co zjadamy, nie magazynowanie. Proszę pamiętać, że rozszczelnieniu bariery jelitowej towarzyszy mikrozapalenie. Negatywne procesy sprawiają, że tłuszcz odkłada się w wątrobie, tkance tłuszczowej, nie jest metabolizowany. Dlatego regulacja mikrobioty może mieć duże znaczenie w tych procesach. Dodatkowo niektóre szczepy, jak np. wspominana Hafnia alvei, produkują białka, w tym wypadku CLpB (caseinolytic peptidase B protein) zmniejszające łaknienie na drodze różnych mechanizmów, w tym działania na GLP-1.
Jakie jest jego działanie?
Każdy probiotyk czy postbiotyk, aby został dopuszczony na rynek przez agencje regulatorowe, musi mieć co najmniej jedno badanie randomizowane, z podwójnie ślepą próbą, w którym wykaże się jego działanie prozdrowotne. W 2021 r. brało w nim udział ponad 200 osób z nadwagą. W badaniu wykazano zmniejszenie obwodu bioder, większe uczucie sytości, redukcję masy ciała, poprawę wskaźników metabolicznych. Oczywiście 3 miesiące takiej kuracji nie uratuje osoby z otyłością, ale gdyby modyfikować mikrobiotę w sposób przewlekły, byłby to sposób na zupełnie inną kontrolę wagi – powolne chudnięcie. Jest to na razie jedyny szczep probiotyczny na rynku, podobne działanie może mieć też postbiotyk, czyli produkt bakterii Akkermansia muciniphila. To pokazuje, że ten kierunek badań jest obiecujący.
![]()
Dla jakiej grupy są tego typu preparaty?
Prezentowane szczepy bakteryjne przeznaczone są dla osób z nadwagą i zaburzeniami metabolicznymi, nieprawidłowo odżywiających się. Siła tkwiąca w naszej mikrobiocie jest ogromna, Na długo przed Flemingiem, naukowiec Ilia Miecznikow opisał działanie pałeczek kwasu mlekowego. Wcześniej wiedzieliśmy o probiotykach niż o antybiotykach. Regulacją mikrobioty możemy kontrolować zaburzenia psychiczne, objawy ze strony przewodu pokarmowego, stosować ją w kardioprotekcji, cukrzycy. Obyśmy coraz lepiej umieli z niej korzystać.
Rozmawiał: Ryszard Sterczyński