„Jestem chory na cukrzycę, ale nie jestem w stanie o tym rozmawiać.
Czuję, jakby pochwyciło mnie zło, które niedługo mnie porwie”.
Autoportret Paula Cézanne’a, ok. 1875, kolekcja prywatna, źródło: Wikipedia
Paul Cézanne najchętniej malował pejzaże, portrety i martwe natury. Obrazami francuskiego artysty zachwycali się Pablo Picasso i Henri Matisse, który nazywał go „ojcem wszystkich malarzy”.
Paul Cézanne jest uważany za prekursora postimpresjonizmu i kubizmu oraz ojca współczesnej sztuki. Jednak jego malarstwo nie było doceniane wśród współczesnych mu krytyków sztuki. Tylko nieliczni artyści je rozumieli.
Jabłka i pomarańcze, 1895–1900, Musée d’Orsay, Paryż, źródło: Wikipedia
Paul Cézanne urodził się w 1839 r. w Aixen-Provence we Francji. Po maturze (1858), za namową ojca, rozpoczął studia prawnicze, aby w przyszłości przejąć rodzinny bank Cézanne & Cabassol. Rok później artystycznie uzdolniony młody Paul otrzymał drugą nagrodę malarską szkoły École de dessin d’Aixen-Provence. W 1860 r. przerwał studia prawnicze, aby uczyć się w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu. Nie zdał egzaminu, więc wrócił do Aixen-Provence, by pracować w rodzinnym banku. W 1862 r. pojechał do Paryża, by uczęszczać do nieformalnej szkoły artystycznej, Académie Suisse, propagującej realizm. Pierwszą indywidualną wystawę swoich prac artysta miał dopiero w 1895 r.
Arlekin, 1888, National Gallery of Art, Waszyngton, źródło: Wikipedia
Cézanne najchętniej malował pejzaże (zwłaszcza rodzinne okolice w Prowansji), portrety oraz martwe natury. Owoce, dzbanki, misy, stoły i krzesła przedstawiał tak, jakby traciły równowagę. Jabłka, jeden z jego charakterystycznych motywów, pewien pisarz opisał jako: „brutalne jabłka, szorstkie, budowane szpachlą, które stanowią szaloną mieszaninę szkarłatu i żółcieni, zieleni i błękitu”. Około 50. r.ż., gdy artysta przestał odróżniać kolory (niebieski i zielony), stwierdzono u niego cukrzycę, która prawdopodobnie była przyczyną retinopatii. Kilka lat przed śmiercią skarżył się na zawroty i bóle głowy, będące prawdopodobnie skutkiem postępującej degeneracji siatkówki. W ramach terapii zalecono mu dietę składającą się głównie z chleba i herbatników migdałowych. Leczył się masażami i korzystał z wód termalnych w Vichy. Mówi się, że cukrzycę u niego mógł spowodować jakiś składnik farby szmaragdowej, której używał, malując palcami. Problemy ze wzrokiem spowodowały zaś zmiany w jego stylu malowania.
Malarz tak tłumaczył odchodzenie od realistycznego przedstawiania kształtów: „Odczuwanie światła tworzącego kolory jest przyczyną abstrakcji, która chroni przed dokładnym odzwierciedleniem przedmiotów albo przed pięknymi, delikatnymi dotknięciami [pędzla]”.
Dwa lata przed śmiercią wyznał swojemu przyjacielowi: „Jestem chory na cukrzycę, ale nie jestem w stanie o tym rozmawiać. Czuję, jakby pochwyciło mnie zło, które niedługo mnie porwie”.
Zapalenie płuc i powikłania cukrzycy przyczyniły się do śmierci artysty. (opr. AR)
Źródła: G. Wojno „Sławni pacjenci w diabetologii”, Wydawnictwo DK Media Poland www.historia.org, www.rynekisztuka.pl