?Zawsze interesowała mnie przede wszystkim prawda i emocje człowieka, a tych dzieci nigdy nie ukrywały. (?) Ci z pozoru nieistotni obserwatorzy rzeczywistości potrafili dostrzec więcej niż otaczający ich dorośli i to zawsze chciałem pokazać na moich obrazach. Jednocześnie dziecięcy modele wiedzieli, czym jest wyobraźnia, a ja zawsze uwielbiałem ten pierwiastek fantastyczności i odrealnienia, które stale były obecne w moim malarstwie?.
Malarstwo Tadeusza Makowskiego za jego życia nie było dobrze znane w Polsce. Odkrycie artysty nastąpiło w 1960 r., dzięki wystawie retrospektywnej zorganizowanej w Warszawie przez prof. Władysławę Jaworską.
Autoportret z paletą i ptaszkiem, ok. 1919, olej na płótnie, 61 x 50 cm,
Muzeum Narodowe w Krakowie, źródło: Wikipedia
Tadeusz Makowski dość długo szukał własnego stylu. Początkowo tworzył pod wpływem swoich nauczycieli malarstwa: Jana Stanisławskiego i Józefa Mehoffera. Był pod wrażeniem obrazów Rembrandta. W Paryżu poznał kubizm, ale w swoich pracach nie podążał ślepo tym nurtem, wybierał tylko niezbędne mu elementy. Był pod wrażeniem francuskich realistów ? Jean-Baptiste-Camille Corota i Gustava Courbeta ? oraz symbolicznej sztuki Puvis de Chavannes’a. Inspiracji szukał też w malarstwie niderlandzkich i flamandzkich mistrzów, zwłaszcza Pietera Bruegela. Po latach udało mu się wypracować swój własny, oryginalny styl i na jego pracach pojawiła się charakterystyczna postać zmizerowanego dziecka. Sceny z życia zgeometryzowanych dzieci stały się wizytówką Makowskiego. Małych bohaterów często pokazywał w scenach teatralnych, karnawałowych, którym towarzyszą motywy muzyczne: instrumenty, orkiestra.
Mali pierroci, 1930, olej na płótnie, 54,5 x 65 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
źródło: Wikipedia
Chłopcy z fujarkami, ok. 1928, olej na płótnie, 81 x 49 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, źródło: Wikipedia
Oprócz malowania na płótnie i akwarelami, także rysował, zajmował się drzeworytem, litografią oraz akwafortą. Artysta był uzdolniony nie tylko plastycznie, ale i muzycznie: potrafił grać na gitarze i na skrzypcach. Cenił poezję, pisał wiersze; zafascynowany teatrem tworzył nawet projekty scenograficzne (dekoracje, kostiumy, lalki). Zajmował się również ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek.
Przygoda Makowskiego ze sztuką zaczęła się, gdy w wieku 8-9 lat gorącym mlekiem oparzył lewą rękę i musiał zostać kilka dni w łóżku. Znudzony przymusowym odpoczynkiem zaczął rysować i dzięki temu odkrył w sobie ogromną pasję. W swoim pamiętniku podkreśla, że sztuka daje mu radość i zapomnienie. W gimnazjum wybijał się tylko z przedmiotów nadobowiązkowych: rysunku i stenografii. Wbrew ojcu, który chciał, żeby syn studiował matematykę, wybrał filozofię i filologię, a zafascynowany światem sztuki rozpoczął naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Szewc, 1930, olej na płótnie, 105,5 x 81,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
źródło: Wikipedia
Po studiach na zawsze opuścił Polskę i zamieszkał we Francji. W 1914 r., gdy wybuchła I wojna światowa, jako imigrant nie mógł dalej mieszkać w Paryżu. Pojechał do Bretanii, korzystając z gościny Władysława Ślewińskiego, malarza związanego ze szkołą Pont Aven, reprezentanta nurtu postimpresjonistycznego. Mimo sporej różnicy wieku, artystów łączyły przyjaźń i dyskusje o sztuce. Makowski w latach 1912-1931 pisał ?Pamiętnik? (wydany w 1961 r.), zawierający wiele informacji na temat życia wewnętrznego i rozwoju artystycznego malarza.
W 1928 r. na wystawie w Paryżu zaprezentował swoje prace z geometrycznymi postaciami. Ekspozycja spotkała się z uznaniem francuskiego środowiska artystycznego. We wstępie do katalogu wystawy Louis Léon Martin, krytyk sztuki i przyjaciel, określił Makowskiego jako ?poetę o duszy naiwnej i czystej, o sercu wrażliwym i uporczywej pracy?.
Na emigracji we Francji żył samotnie, nigdy nie założył rodziny. Skupiony na własnym artystycznym świecie, miał niewielu przyjaciół, którzy określali go jako ?wielkiego samotnika?. Uważany był za bardzo skromnego, szlachetnego, delikatnego. Cenili jego dobry charakter i pomagali w potrzebie.
Artysta marzył o powrocie do Krakowa, niestety nie udało mu się tego zrealizować. Obawiał się odrzucenia i niezrozumienia jego sztuki w Polsce. Zmarł w Paryżu na skutek wylewu krwi do mózgu w wieku 50 lat, u progu kariery. Po jego śmierci Marcel Gromair i Louis Léon Martin utworzyli ?Towarzystwo Przyjaciół Tadeusza Makowskiego?, by ?zrobić wszystko, co możliwe, aby dać publiczności pojęcie o prawdziwym obliczu Makowskiego i wielkości jego dzieła?.
Dzieci z turoniem, 1929, olej na płótnie, 80,5 x 100 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, źródło: Wikipedia
Teatr dziecięcy, 1931, olej na płótnie, 54 x 65 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
źródło: Wikipedia
?Wszystkim prawie Polakom nie podobają się moje obrazy. Wolę wszystko niż przeciętność. Tej, na szczęście, nikt mi nie zarzuca? ? pisał artysta w swoim pamiętniku. W 2011 r. podczas aukcji w Warszawie prywatny nabywca zapłacił 620 tys. zł za jeden z nieznanych obrazów Makowskiego ?Wnętrze?. (opr. AR)
Źródła:
www.sztukipiekne.pl (Bednorz M. 5 ciekawostek o? Tadeuszu Makowskim)
Jaworska W. Tadeusz Makowski ? życie i twórczość, Wrocław 1964
Makowski T. Pamiętnik, oprac. Jaworska W, Kraków 2003