– na podstawie przykładowych wyników badań swept source OCT
Optyczna koherentna tomografia (OCT) to technika obrazowania wykorzystywana w okulistyce od ponad 20 lat.
lek. Marta Szaflik Centrum Okulistyczne Laser w Warszawie | Klinika Okulistyki I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Metoda obrazowania OCT zrewolucjonizowała możliwości wizualizacji struktur zarówno tylnego jak i przedniego odcinka oka. W znacznym stopniu zmieniła możliwości diagnostyczne. Obrazowanie przy pomocy optycznej koherentnej tomografii początkowo skoncentrowane było na wizualizacji przekrojów centralnej siatkówki. Kolejne etapy rozwoju możliwości tej metody diagnostycznej to między innymi chęć wykorzystania jej do diagnostyki innych chorób, w tym jednej z najczęstszych w okulistyce, czyli jaskry.
Struktury w przednim odcinku oka możliwe do oceny przy pomocy przystawki do aparatu DRI Triton:
- rogówka – morfologia oraz grubość centralnej części rogówki
- kąt przesączania – anatomia, szerokość
- komora przednia i soczewka – fragmentarycznie
Parametry jaskrowe oceniane na dnie oka:
- Parametry dotyczące tarczy nerwu wzrokowego:
- Powierzchnia tarczy nerwu wzrokowego (mm²)
- Powierzchnia pierścienia neuroretinalnego (mm²)
- Pomiar parametru c/d poziomo i pionowo
- Objętość zagłębienia tarczy nerwu wzrokowego (mm³)
- pomiar grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy nerwu wzrokowego
- mapy grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy, „wykres dwugarbny”
- Parametry jaskrowe oceniane w plamce:
- pomiar GCL w centrum siatkówki – wykrywanie jaskry w bardzo wczesnych stadiach (tzw. jaskry preperymetrycznej)
- GCL++ komórki zwojowe z warstwą włókien nerwowych w plamce
- GCL + komórki zwojowe w plamce
Jak można wykorzystać OCT w diagnostyce i monitorowaniu jaskry? Odpowiedź na podstawie wyników uzyskanych przy pomocy aparatu swept source DRI OCT Triton firmy Topcon.
Ryc. 1. Ocena parametrów jaskrowych w prawym oku. Zdjęcia przedstawiają pomiar grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy nerwu wzrokowego (górne) oraz pomiar kompleksu komórek zwojowych z RNFL lub bez RNFL w plamce (środkowe i dolne) – wartości odniesione są do bazy normatywnej i przedstawione graficznie; przedstawienie wartości w kolorze zielonym informuje o prawidłowych wartościach badanych parametrów.
Ryc. 1. Ocena parametrów jaskrowych w prawym oku. Zdjęcia przedstawiają pomiar grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy nerwu wzrokowego (górne) oraz pomiar kompleksu komórek zwojowych z RNFL lub bez RNFL w plamce (środkowe i dolne) – wartości odniesione są do bazy normatywnej i przedstawione graficznie; przedstawienie wartości w kolorze zielonym informuje o prawidłowych wartościach badanych parametrów.
Ryc. 1. Ocena parametrów jaskrowych w prawym oku. Zdjęcia przedstawiają pomiar grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy nerwu wzrokowego (górne) oraz pomiar kompleksu komórek zwojowych z RNFL lub bez RNFL w plamce (środkowe i dolne) – wartości odniesione są do bazy normatywnej i przedstawione graficznie; przedstawienie wartości w kolorze zielonym informuje o prawidłowych wartościach badanych parametrów.
Ryc. 2. Raport szerokopolowego badania OCT oka prawego. Wizualizacja i analiza obszaru na dnia oka o wymiarach 9×12 mm z przedstawieniem graficznym m.in. grubości warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego z uśrednionymi wartościami w poszczególnych kwadrantach i sektorach z odniesieniem do bazy normatywnej.
Ryc. 3. Raport badania OCT z analizą parametrów tarczy nerwu wzrokowego; graficznie przedstawiona grubość warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego z uwzględnieniem średnich wartości grubości RNFL w poszczególnych segmentach; tabelarycznie natomiast przedstawione są parametry dotyczące powierzchni tarczy nerwu wzrokowego, pierścienia neuroretinalnego, a także wielkość zagłębienia na tarczy nerwu wzrokowego oraz objętość zagłębienia. Grubość warstwy RNFL przedstawiona liczbowo i odniesiona do bazy normatywnej – kolor zielony – norma, kolor żółty – wartości graniczne, kolor czerwony – wartości nieprawidłowe świadczące o zmniejszonej grubości RNFL w danym sektorze w odniesieniu do bazy normatywnej.
Ryc. 4. Ocena parametrów jaskrowych w lewym oku. Zdjęcia przedstawiają pomiar grubości warstwy włókien nerwowych (RNFL) wokół tarczy nerwu wzrokowego (górne) oraz pomiar kompleksu komórek zwojowych z RNFL lub bez RNFL w plamce (środkowe i dolne) – wartości odniesione są do bazy normatywnej i przedstawione graficznie; przedstawienie wartości w kolorze zielonym informuje o prawidłowych wartościach badanych parametrów, natomiast widać, ze w sektorze dolnym grubość RNFL jest graniczna (kolor żółty).
Ryc. 5. Raport szerokopolowego badania OCT oka lewego – wizualizacja i analiza obszaru na dnia oka o wymiarach 9×12 mm z przedstawieniem graficznym m.in. grubości warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego z uśrednionymi wartościami w poszczególnych kwadrantach i sektorach z odniesieniem do bazy normatywnej – kolor zielony sugeruje wartości prawidłowe.
Ryc. 6. Raport badania OCT z analizą parametrów tarczy nerwu wzrokowego oka lewego; graficznie przedstawiona grubość warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego z uwzględnieniem średnich wartości grubości RNFL w poszczególnych segmentach; tabelarycznie natomiast przedstawione są parametry dotyczące powierzchni tarczy nerwu wzrokowego, pierścienia neuroretinalnego, a także wielkość zagłębienia na tarczy nerwu wzrokowego oraz objętość zagłębienia.
Najważniejsza jest obserwacja w czasie i ocena progresji…
Ryc. 7. Analiza porównawcza wyników w odstępie kilku miesięcy; porównywane są następujące parametry: grubość warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego oraz parametry w plamce – kompleks komórek zwojowych z i bez warstwy włókien nerwowych; wszystkie parametry odniesione są do bazy normatywnej; należy jednak zwracać uwagę na wartości liczbowe, gdyż mogą (jak w tym przypadku) różnić się od siebie nieznacznie, a być już w różnych kategoriach po analizie – granicznej i patologicznej; w przypadku tego pacjenta nie stwierdza się progresji choroby.
Ryc. 8. Analiza porównawcza wyników oka lewego w odstępie kilku miesięcy; porównywane są następujące parametry: grubość warstwy włókien nerwowych wokół tarczy nerwu wzrokowego oraz parametry w plamce
– kompleks komórek zwojowych z i bez warstwy włókien nerwowych; wszystkie parametry odniesione są do bazy normatywnej; w przypadku tego pacjenta nie stwierdza się progresji choroby.
Warto aby badanie OCT znalazło się w portfolio wykonywanych badań podczas diagnostyki i w trakcie monitorowania jaskry. Badane parametry okolicy plamkowej pozwalają na wykrycie uszkodzeń jaskrowych na bardzo wczesnym etapie.
