Więcej

    Badania przesiewowe słuchu u dzieci szkolnych

     

    Najnowsze informacje o XXI Gali Nagród Złoty OTIS
    blank

    Międzynarodowe Konsorcjum Badań Przesiewowych Słuchu z sukcesem realizuje Program wczesnego wykrywania wad słuchu w celu wyrównania szans edukacyjnych dzieci na trzech kontynentach.

    Prawidłowe funkcjonowanie słuchu i wzroku, a także mowy stanowi podstawę komunikacji społecznej oraz rozwoju współczesnego społeczeństwa informacyjnego. W odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym zaburzenia w zakresie funkcjonowania narządów zmysłów stanowią jedne z głównych przyczyn opóźnień w nauce, trudności w nabywaniu umiejętności językowych i intelektualnych niezbędnych w efektywnym komunikowaniu się z otoczeniem. Wczesne wykrycie i zdiagnozowanie zaburzeń słuchu, wzroku, mowy, a następnie podjęcie właściwej terapii może zapewnić dziecku prawidłowy rozwój psychofizyczny i intelektualny oraz pełne uczestnictwo w przyszłości w życiu społeczno-gospodarczym.

    Kluczowym momentem dla zdiagnozowania zaburzeń komunikacyjnych ? w przypadku gdy nie nastąpiło to w okresie niemowlęcym i przedszkolnym ? jest rozpoczęcie przez dziecko obowiązku szkolnego. Optymalnym narzędziem do wykrywania różnych zaburzeń procesu komunikacyjnego u dzieci rozpoczynających edukację szkolną są badania przesiewowe słuchu, wzroku i mowy.

    Konsensusy naukowe i Konkluzja Rady Europy

    Waga problemu zaburzeń komunikacyjnych została podniesiona podczas polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Udało się zwrócić uwagę polityków i przedstawicieli instytucji państw członkowskich oraz instytucji unijnych na znaczącą skalę występowania problemu zaburzeń słuchu, wzroku i mowy wśród dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym oraz na konsekwencje nieleczenia tych zaburzeń. Wskazano rozwiązania, które pozwalają na ograniczenie skutków tego zjawiska. Jako najskuteczniejsze zostały zalecone powszechne programy badań przesiewowych u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

    Z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego w czerwcu 2011 r. podpisano w Warszawie dwa europejskie konsensusy naukowe, które stanowiły ważny argument w rozmowach z politykami Unii Europejskiej: Europejski Konsensus Naukowy dotyczący badań przesiewowych słuchu, wzroku i mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ? podpisany przez europejskie organizacje audiologów, okulistów, logopedów i terapeutów mowy (Europejską Federację Towarzystw Audiologicznych ? EFAS, Unię Europejskich Foniatrów, Komitet Terapeutów Mowy/ Logopedów ? CPLOL) oraz Europejski Konsensus Naukowy dotyczący powszechnych badań przesiewowych słuchu u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ? podpisany przez przedstawicieli 27 krajów zrzeszonych w Europejskiej Federacji Towarzystw Audiologicznych.

    Uwieńczeniem działań polskiej prezydencji w tym zakresie było podpisanie, podczas posiedzenia Rady EPSCO w dniu 2 grudnia 2011 r. w Brukseli, Konkluzji Rady UE dotyczącej wczesnego wykrywania i leczenia zaburzeń komunikacyjnych u dzieci, z uwzględnieniem narzędzi e-Zdrowia i innowacyjnych rozwiązań (2011/C 361/04). Konkluzja zachęca przedstawicieli rządów w krajach członkowskich do podejmowania działań na rzecz wczesnego wykrywania i leczenia zaburzeń słuchu, wzroku i mowy u dzieci, m.in. poprzez wdrażanie programów badań przesiewowych oraz wykorzystanie możliwości, jakie dają nowoczesne technologie i narzędzia e-zdrowia.

    Polskie doświadczenia w zakresie badań przesiewowych

    Polska od wielu lat prowadziła działania wyprzedzające w zakresie badań przesiewowych słuchu, wzroku i mowy u dzieci w wieku szkolnym, w stosunku do zaleceń zapisanych w konkluzji. Począwszy od 1999 r. prowadzono prace dotyczące metod, procedur i nowoczesnych narzędzi multimedialnych. Wynikiem tych prac, w ramach różnych programów Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej prowadzonych przez zespół Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu we współpracy z Politechniką Gdańską oraz Uniwersytetem im. M. Curie-Skłodowskiej, było opracowanie m.in. multimedialnych programów do badań przesiewowych: ?Słyszę??, ?Mówię?? i ?Widzę??, wielokrotnie nagrodzonych na krajowych i międzynarodowych konkursach i salonach wynalazczości. Następnie opracowano nowoczesne, mobilne urządzenia do badań przesiewowych ? Audiometr S oraz Platformę Badań Zmysłów. Dzięki zastosowaniu tych narzędzi w ciągu ostatnich 12 lat we współpracy ze wspomnianymi ministerstwami oraz KRUS-em, samorządami różnych miast i Fundacją McDonalda badaniami przesiewowymi słuchu objęto ponad 920 000 dzieci w wieku szkolnym.

    Badania przesiewowe słuchu na trzech kontynentach

    Sprawdzony polski model organizacyjny badań przesiewowych oparty na mobilnych urządzeniach do badań przesiewowych oraz unikalnych systemach informatycznych umożliwiających zarządzanie badaniami, gromadzenie danych oraz nadzór nad jakością badań umożliwia podjęcie w odpowiedzialny sposób działań promocyjnych i wdrożeń badań przesiewowych u dzieci w wieku szkolnym nie tylko w Polsce, ale również poza jej granicami. Działania te realizowane są w ostatnich latach przez Światowe Centrum Słuchu IFPS oraz Instytut Narządów Zmysłów. Program badań przesiewowych obejmuje w szczególności kraje rozwijające się, charakteryzujące się niższym poziomem rozwoju medycyny i profilaktyki. W celu zapewnienia właściwych ram organizacyjnych dla promocji i wdrażania programów badań przesiewowych powołano Międzynarodowe Konsorcjum Badań Przesiewowych Słuchu.

    W wyniku podjętej współpracy przeprowadzono pilotażowe badania przesiewowe słuchu w szkołach w Europie oraz w Azji Centralnej i Afryce (m.in. w Polsce, Mołdawii, Rumunii, Rosji, na Ukrainie, w Tadżykistanie, Kirgistanie, Azerbejdżanie, Armenii, a także w Senegalu i na Wybrzeżu Kości Słoniowej).

    W ciągu ostatniego roku w Warszawie oraz stolicach ww. państw przeprowadzono w sumie około 30 000 badań przesiewowych słuchu. W Warszawie program badań przesiewowych obejmował wszystkie dzieci z klas I i VI szkół podstawowych, natomiast w stolicach pozostałych państw będących członkami Międzynarodowego Konsorcjum Badań Przesiewowych Słuchu badaniami objęto głównie dzieci w wieku 7-8 lat (77,9 proc.). Dodatkowo badaniami objęto także dzieci w wieku od 12 do 15 lat.

    Audiometryczne badania przesiewowe wykonywano za pomocą Platformy Badań Zmysłów wyposażonej w słuchawki firmy Sennheiser, które zapewniały efektywną izolację akustyczną ucha od tła akustycznego. Badania wykonywano w cichych pomieszczenia na terenie szkoły. U każdego dziecka wyznaczano próg słyszenia w paśmie częstotliwości od 500 do 8000 Hz. Dziecko sygnalizowało słyszenie tonu audiometrycznego poprzez podniesienie ręki. Wynik nieprawidłowy oznaczał, że próg słyszenia był wyższy od 20 dB HL chociaż dla jednej częstotliwości. Dzieci z dodatnim wynikiem badania obejmowane były opieką otolaryngologiczną.

    Przeprowadzone badania wykazały, że odsetek wyników nieprawidłowych zawierał się w granicach od 13 do ponad 30 proc., przy czym największy odsetek wyników nieprawidłowych występował u dzieci z krajów afrykańskich, a najniższy w krajach europejskich. We wszystkich krajach przeważały ubytki jednostronne (około 60 proc.). Zaburzenia słuchu w zakresie niskich częstotliwości występowały średnio w 24 proc. przypadków, natomiast w zakresie wysokich częstotliwości w 37 proc. przypadków. W ponad 60 proc. przypadków rodzice nie mieli świadomości, że dziecko ma zaburzenia słuchu.

    Podsumowanie

    Badania pilotażowe pokazały, że model organizacyjny badań przesiewowych wypracowany w Polsce oraz metody i urządzenia oraz systemy informatyczne zastosowane w badaniach można z powodzeniem implementować nie tylko w krajach europejskich, ale również azjatyckich i afrykańskich. Należy podkreślić, że badania przesiewowe słuchu wykonane poza Polską w tych krajach były pierwszymi badaniami przesiewowymi słuchu, które wykonywano na terenie szkół objętych badaniami. Poza oczywistą korzyścią płynącą z wykrycia przypadków dzieci z zaburzeniami słuchu i objęcia ich opieką laryngologiczną lub audiologiczną realizowany program stanowił znakomitą promocję polskich osiągnięć, urządzeń i doświadczeń w zakresie organizacji badań przesiewowych w krajach, które uczestniczyły w programie.

    Przeprowadzone badania pokazały, że skala problemu zaburzeń słuchu wśród dzieci w wieku szkolnym jest znacząca we wszystkich krajach uczestniczących w programie, przy czym w porównaniu z krajami europejskimi problem jest większy w Azji, a w szczególności w Afryce.

    Piśmiennictwo dostępne u autorów.

    dr n. med. Piotr H. Skarżyński,
    Warszawski Uniwersytet Medyczny/
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    mgr Adam Piłka,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    mgr Maciej Ludwikowski,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    mgr Paulina Kamyk,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    mgr Kinga Wołujewicz,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    lek. Roman Barylyak,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    mgr inż. Łukasz Bruski,
    Instytut Narządów Zmysłów w Kajetanach
    mgr Irina Pierzyńska,
    Instytut Narządów Zmysłów w Kajetanach
    dr n. med. Anna Piotrowska,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    prof. nzw. Krzysztof Kochanek,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
    prof. Henryk Skarżyński,
    Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie

    blank
    Świat Lekarza
    Świat Lekarza
    Świat Lekarza to opiniotwórcze pismo, portal i platforma medialna, skierowana do lekarzy, poruszająca tematykę systemu ochrony zdrowia oraz poszczególnych dziedzin medycyny, m.in. kardiologii, onkologii, pulmonologii, urologii, diabetologii, okulistyki, chorób rzadkich.

    Więcej od autora

    Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

    Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D