Wdrożenie nowych rozwiązań informatycznych rozszerzających funkcjonalność systemu e-Recepty, może wesprzeć lekarza w procesie zarządzania chorobą. Pierwszym obszarem terapeutycznym, w którym mogłyby być zastosowane rozwiązania umożliwiające leczenie zgodnie z najnowszymi, międzynarodowymi standardami jest astma oskrzelowa. Dodatkowa funkcjonalność ma polegać na dodaniu do systemu e-Recepty alertów, które w trakcie wizyty poinformują lekarza o ryzyku nadużywania przez pacjenta określonych grup leków (tzw. projekt ?e-Recepta 2.0?). Zostaną one opracowane w oparciu o międzynarodowe zalecenia dotyczące bezpiecznych granic stosowania terapii w leczeniu astmy oskrzelowej. Eksperci tworzący Koalicję na rzecz Leczenia Astmy uważają, że takie działania przełożą się na:
?poprawę skuteczności leczenia astmy,
?spadek hospitalizacji, absencji chorobowych, długotrwałej niezdolności do pracy,
?obniżenie kosztów leczenia oraz opieki nad pacjentem.
Wprowadzona w 2020 r. e-Recepta okazała się jednym z największych wydarzeń oraz sukcesów cyfryzacji sektora zdrowia. Pandemia COVID-19 przyspieszyła powszechność jej używania i obecnie pacjenci oraz środowisko medyczne dostrzegają ogromne korzyści ze stosowania tego narzędzia.
Doświadczenia państw, które są bardziej zaawansowane w procesie cyfryzacji systemu ochrony zdrowia pokazują, że realizacja wspólnego celu klinicystów i pacjentów, jakim jest optymalizacja leczenia, dzieje się coraz częściej przy wsparciu rozwiązań informatycznych. Pozwalają one gromadzić informacje, które powinny być przetwarzane w konkretnym celu. Poprzez takie działania możemy realizować bardziej skuteczną opiekę medyczną, dostępną bez względu na miejsce zamieszkania, monitorowaną pod względem zgodności ze standardami terapeutycznymi. Takie rozwiązania są też zdecydowanie bardziej opłacalne z punktu widzenia ekonomicznego, ponieważ kiedy uwzględnimy korzyści płynące dla pacjentów, to są to inwestycje o wysokiej stopie zwrotu ? stwierdza dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka, Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.
Cyfryzacja może być też narzędziem pomocnym lekarzowi w procesie podejmowania czy modyfikowania decyzji terapeutycznej. Przykładem jest system e-Recepty, który w wielu krajach stał się technologią wspierającą proces podejmowania decyzji terapeutycznych i modyfikacji leczenia. Informacja zwrotna dostarczona lekarzowi nt. ilości wykupionych leków dla danego wskazania może znacząco podnieść skuteczność terapii, także poprzez edukację pacjentów, niestosujących się do zaleceń ? dodaje dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka.
Monitorowanie skuteczności leczenia astmy
Rozszerzenie e-Recepty o dodatkowe narzędzia nie wymaga zbierania nowych kategorii danych, lecz jedynie przetworzenie danych już zgromadzonych pod kątem obowiązujących standardów leczenia oraz wymianę informacji pomiędzy Internetowym Kontem Pacjenta (IKP) a systemem do wystawienia recept wykorzystywanym przez lekarza.
Wzorując się na doświadczeniach Estonii i Finlandii można wykorzystać w większym zakresie funkcjonalność systemu e- Recepty. Dotrzeć do informacji zaszytych w jej strukturach, które będą mogły wesprzeć lekarza w optymalizacji leczenia, poprzez informowanie o ryzyku nadużywania określonych grup leków przez pacjentów, a tym samym przyczynić się do lepszej kontroli choroby.
Obecnie lekarze nie mają w elektronicznym systemie/module do wystawiania recept informacji na temat historii preskrypcji. Wiedza na temat przepisywanych leków, również przez innych specjalistów, jest to dla nich bardzo cenna, ponieważ pacjenci nie informują lekarzy ile otrzymali leków i w jakim czasie. Systemy elektroniczne zbierają te wszystkie informacje tworząc bazy danych, należy je tylko poddać odpowiedniej analizie. Funkcjonalność e-Recepty polegałaby na wykorzystaniu istniejących już danych oraz poinformowaniu lekarza, w momencie wystawiania recepty, o liczbie i czasie przepisanych wcześniej leków pacjentowi.
E-Recepta dla nas lekarzy jest bardzo cennym źródłem informacji, szczególnie w przypadku chorób przewlekłych, do jakich należy astma oskrzelowa. Podstawą terapii astmy jest systematyczność, stosowanie się do zaleceń lekarskich zgodnych z najnowszymi standardami medycznymi. Dla każdego lekarza niezbędną informacją jest jakie ilości leków ratunkowych i w jakim czasie przyjmował pacjent, aby ocenić czy nie są one nadużywane oraz poprawić ocenę stopnia kontroli choroby. Jako lekarze mając dostęp do takiej wiedzy możemy pogłębić edukację, zmodyfikować schematy terapeutyczne, aby osiągnąć optymalizację leczenia ? mówi dr hab. n. med. Maciej Kupczyk z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, II Katedry Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Astma jest chorobą, która najczęściej zaczyna się w dzieciństwie i trwa przez całe życie chorego. Dlatego jest tak ważne optymalne jej leczenie. Pacjent z astmą oskrzelową prawidłowo leczony powinien być absolutnie aktywny, nie ma żadnych przeciwskazań do uprawiania sportu, pracy zawodowej czy kształcenia się. Obecnie dostępne leki umożliwiają osiągnięcie pełnej kontroli choroby ? dodaje dr hab. n. med. Maciej Kupczyk.
E-Recepta 2.0 jako narzędzie wspierające pracę lekarza
Zdaniem ekspertów jednostką chorobową, na przykładzie której można w prosty sposób sprawdzić mechanizm monitorowania skuteczności leczenia zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, jest astma oskrzelowa ze względu na dużą populację chorych. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia w 2019 r. liczba ta wynosiła 2,17 mln mieszkańców Polski, co stanowiło 6% dorosłych osób.1 Standard leczenia astmy w Polsce nie spełnia oczekiwań środowiska medycznego i jest tutaj bardzo dużo do zrobienia.
Międzynarodowymi standardami w zakresie diagnozowania i leczenia astmy są wytyczne Światowej Inicjatywy na Rzecz Zwalczania Astmy (GINA). Uznawane są one przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne jako kluczowe zasady postępowania terapeutycznego z pacjentem z astmą oskrzelową.
Najnowsze wytyczne GINA wskazują, że należy ograniczać stosowanie leków wziewnych w leczeniu objawowym, tj. krótko działających beta-2-mimetyków (SABA), gdyż ich nadużywanie może prowadzić do zaostrzeń choroby. Stosowanie 3 i więcej dawek SABA tygodniowo zwiększa ryzyko przyszłych ataków astmy, a stosowanie 12 i więcej opakowań rocznie, to czynnik większego ryzyka zgonu spowodowanego astmą.2
Znaczne nadużywanie leków z grupy SABA może prowadzić do zaostrzeń astmy wymagających podania dużych dawek steroidów doustnych (GKS). Stosowanie tych leków w wysokiej dawce i zbyt długo może wywoływać poważne działania niepożądane, a tym samym przyczyniać się do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Steroidy doustne stosowane w astmie mogą być przyczyną miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy, osteoporozy, spadku odporności czy zwiększenia ryzyka zakażeń. Leki te jednak jak się wydaje mogą być zbyt szeroko stosowane w leczeniu astmy.3 Celem uniknięcia tak poważnych działań niepożądanych kluczowe jest uzyskanie dobrej kontroli astmy oskrzelowej, aby uniknąć jej zaostrzeń i konieczności stosowania steroidów doustnych.
W wytycznych dotyczących leczenia astmy skrzelowej mamy dwa warunki brzegowe, na które musimy zwrócić uwagę. Jeden to nadużywanie beta-2-mimetyków krótko działających i wychwycenie pacjentów, którzy zużywają więcej niż 3 opakowania rocznie, ponieważ taka liczba opakowań świadczy o braku kontroli astmy. To jest też sygnał do lekarza, że powinien zoptymalizować leczenie takiego pacjenta. Druga kwestia to jest nadużywanie steroidoterapii doustnej. Jeżeli system e-Recepty będzie to wychwytywał i informował, że pacjent zażywa zbyt dużo steroidów doustnych, zbyt często jest nimi leczony ? to mamy sygnał alarmowy, że
prawdopodobnie leczenie jest nieprawidłowo dobrane do stanu pacjenta i ciężkości choroby ?stwierdza dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Konsultant Krajowy w dziedzinie Medycyny Rodzinnej.
Projekt e-Recepta 2.0 to jest bardzo duże narzędzie wspierające lekarza w procesie zarządzania astmą oskrzelową. Dzięki niemu mamy kontrolę czy pacjent wykupuje leki, jak często zgłasza się po kolejne, jakie leki zażywa, w jakich dawkach. I jeżeli taką wiedzę połączymy z aktualnymi wytycznymi, o których poinformuje nas system e-Recepty ? to mamy możliwość poprawy leczenia osób z astmą oskrzelową w Polsce ? dodaje dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas. Dzięki takim rozwiązaniom w bardzo krótkim czasie moglibyśmy osiągnąć bezprecedensowy przełom w systemowych aspektach leczenia pacjentów chorych na astmę. Bez rozwiązań cyfrowych, tj informatycznego wspomagania decyzji lekarskiej, ten przełom nie jest możliwy do osiągnięcia. Będzie to skutkowało znaczną poprawą bezpieczeństwa chorego oraz ograniczeniem kosztów leczenia. Byłoby to wytyczenie też całkowicie nowych kierunków współpracy między stroną publiczną i klinicystami. Taka współpraca jest bardzo potrzebna ? stwierdza prof. dr hab. n.med. Piotr Kuna, Kierownik II Katedry Chorób Wewnętrznych i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
- Narodowy Fundusz Zdrowia. NFZ o zdrowiu. Astma. [raport]. Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia ? Departament Analiz i Innowacji. Warszawa 2020.
- Global Initiative for Asthma. Global Strategy for Asthma Management and Prevention. [Światowa inicjatywa na rzecz zwalczania astmy. Światowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji astmy.] Aktualizacja 2020. Dostępne na: https://ginasthma.org/wp-content/uploads/2020/06/GINA-2020-report_20_06_04-1-wms.pdf Data ostatniego dostępu: lipiec 2020.
- Price DB et al. J Asthma Allergy, 2018;11:193-204.