Polski publiczny sektor medyczny stoi przed jednym z największych wyzwań w swojej historii – finansową luką, która w latach 2025–2027 wyniesie łącznie 111,4 mld (!) zł. Raport „10 nowych źródeł finansowania NFZ” opracowany przez Think Tank SGH dla ochrony zdrowia przedstawia potencjalne rozwiązania tego problemu. Czy proponowane źródła finansowania uratują system? I czy w ogóle są to propozycje realne?
Jednym z głównych pomysłów na poprawę kondycji budżetu NFZ jest stopniowy wzrost składki zdrowotnej – o 0,25 punktu procentowego rocznie przez cztery lata. Brzmi rozsądnie? Teoretycznie tak. W praktyce oznacza to bowiem dodatkowe 36,6 mld zł w budżecie NFZ, ale i większe obciążenie pracujących Polaków. Co więcej, nie wiadomo, czy podniesienie składki przełoży się na realną poprawę jakości opieki zdrowotnej, tzn. czy kolejki do specjalistów w magiczny sposób się skrócą. Historia zna już podobne pomysły – dodatkowe miliardy miały uzdrowić system, a pacjenci jak czekali, tak czekają. Dlatego wzrost obciążeń może budzić zrozumiały opór społeczny.
Kolejnym pomysłem jest wprowadzenie 2,5-procentowej składki zdrowotnej opłacanej przez pracodawców. W Europie takie rozwiązania funkcjonują od lat, lecz w Polsce wciąż obowiązuje model, w którym ciężar składek spoczywa głównie na pracownikach. Dodatkowe 41,9 mld zł mogłoby znacząco poprawić sytuację finansową NFZ, pracodawcy ostrzegają jednak, że taka opcja zwiększy koszty pracy i osłabi konkurencyjność naszej gospodarki. Znowu więc pojawiają się uzasadnione wątpliwości.
Interesującym pomysłem wydają się podatki od „grzechów zdrowotnych”. Tzw. sin taxes to nie fanaberia – obowiązują już w kilkudziesięciu krajach świata. Zresztą Polska ma przecież podatek cukrowy. W tym rozwiązaniu chodzi o wyższy podatek cukrowy oraz o nowy podatek tłuszczowy. Choć w teorii mogłoby to przynieść od 2,1 do 3 mld zł rocznie, to pytanie brzmi, czy Polacy zaakceptują droższe produkty spożywcze w zamian za lepszą opiekę zdrowotną. Tę propozycję coś jednak bezsprzecznie wyróżnia: sin taxes stanowią narzędzie sprzyjające kształtowaniu nawyków prozdrowotnych, a w dłuższej perspektywie przyłożą się do zmniejszenia wydatków na świadczenia zdrowotne, np. leczenie otyłości oraz jej powikłań. Jeśli nie będziemy myśleć w ten sposób, nigdy nie wyjdziemy z zapaści finansowej.
Raport wskazuje także na konieczność zrównania wieku emerytalnego kobiet oraz mężczyzn, co mogłoby wnieść dodatkowe 5,7 mld zł do budżetu NFZ. Jest to jednak propozycja wyjątkowo niepopularna politycznie. Również nasze społeczeństwo wciąż nie jest gotowe na taką zmianę. Co w zamian? Coraz więcej krajów zachodnich idzie w kierunku uzupełniających prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych. W Polsce temat ten – jak wiele innych – budzi kontrowersje, z pewnością jednak wprowadzenie systemu komplementarnych ubezpieczeń mogłoby zdjąć część obciążeń z NFZ, choć jednocześnie oznaczałoby konieczność dopłat ze strony pacjentów.
Choć raport SGH wymienia różne potencjalne źródła finansowania publicznego sektora ochrony zdrowia w Polsce, jedno jest pewne – system w obecnej formie jest nie do utrzymania. Wzrost wydatków na zdrowie wydaje się nieunikniony, a zasadnicze pytanie brzmi: kto za to zapłaci? Przed nami trudne decyzje – albo zmierzymy się z niepopularnymi reformami, albo zaakceptujemy coraz dłuższe kolejki i ograniczony dostęp do świadczeń zdrowotnych. Czy rząd zdecyduje się na odważne kroki, czy też będzie odkładał trudne reformy na później, mając w tyle głowy nastroje społeczne w kontekście zbliżających się wyborów (zawsze jakichś)?
Czas pokaże. Jedno jest pewne – zdrowie to inwestycja, a nie koszt.
Ewa Podsiadły-Natorska
redaktor prowadząca światlekarza.pl
Autorami raportu są: Monika Raulinajtys-Grzybek, Barbara Więckowska, Zuzanna Świerc, Artur Białoszewski. Pełna treść raportu znajduje się tutaj.
