?-adrenolityki stały się nie tylko ważnymi lekami w terapii choroby niedokrwiennej serca, ale też stanowią podstawę w terapii niewydolności serca i należą do najważniejszych klas leków przeciwnadciśnieniowych. Zmniejszają ryzyko występowania poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych o 29 proc., a u osób z niewydolnością serca ryzyko zgonu o 31 proc. Są znakomitym narzędziem w ręku nie tylko kardiologa, ale też internisty i lekarza rodzinnego. Nie wyobrażam sobie współczesnej medycyny bez tej grupy leków ? mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.
Jakiś czas temu uważano, że ß-blokery są przeciwwskazane u pacjentów z niewydolnością serca, jednak badania kliniczne wykazały, że wysokoselektywne ß-blokery spowalniają postęp niewydolności serca i wydłużają życie tych pacjentów. Jaki jest obecnie stan wiedzy na temat tych leków i ich możliwości terapeutycznych?
Rzeczywiście kilka dekad temu uważano, że leki ?-adrenolityczne są wręcz przeciwwskazane u pacjentów z niewydolnością serca. Jednak potem pojawiły się badania naukowe, które wykazały, że nie tylko nie są szkodliwe, ale wręcz przeciwnie ? poprawiają rokowanie chorych. Od tego czasu ?-adrenolityki stały się nie tylko ważnymi lekami w terapii choroby niedokrwiennej serca, ale też stanowią podstawę w terapii niewydolności serca i wreszcie ? należą do najważniejszych klas leków przeciwnadciśnieniowych. Do tego należy dodać, że są z powodzeniem stosowane u pacjentów z niektórymi zaburzeniami rytmu serca.
Czy po latach wiedza o tych lekach jest większa?
W latach 90. XX wieku i na początku XXI wieku leki ?-adrenolityczne były bardzo intensywnie badane i w kolejnych latach ustalono, jakie korzyści przynosi ich stosowanie. Obecnie wiemy, że u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca leki
?-adrenolityczne zmniejszają ryzyko występowania poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych o 29 proc., a u osób z niewydolnością serca ryzyko zgonu o 31 proc. O ile kiedyś cukrzyca stanowiła przeciwwskazanie do stosowania leków z omawianej grupy, to obecnie wiemy, że u pacjentów po zawale serca korzyści z ?-blokady są nawet większe przy współistnieniu cukrzycy. U pacjentów z dławicą piersiową leki ?-adrenolityczne znacząco zmniejszają liczbę dolegliwości wieńcowych, wydłużają czas wysiłku fizycznego oraz zwiększają wydolność fizyczną, prowadząc do znaczącej poprawy jakości życia. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym wydłużają życie w sposób proporcjonalny do obniżenia ciśnienia tętniczego, chociaż w grupie pacjentów bez choroby niedokrwiennej serca ani niewydolności serca korzyści mogą być większe u młodszych pacjentów, szczególnie gdy obecne są objawy aktywacji układu adrenergicznego, zaburzenia rytmu serca, nadczynność tarczycy lub migrena.
Jednym z bardzo dobrych przykładów klinicznego działania selektywnych ß-blokerów jest bisoprolol. Jakie jest jego miejsce w terapii pacjentów z niewydolnością serca?
Nie wykazano, by leki ?-adrenolityczne, zdecydowanie zmieniały przebieg naturalny niewydolności serca z zachowaną frakcją wyrzutową lewej komory serca. Z licznych badań wynika jednak, że im większe uszkodzenie lewej komory, tym większy ochronny wpływ leków ?-adrenolitycznych ? także bisoprololu. Generalnie korzyści są też większe u osób z bardziej nasilonymi objawami niewydolności serca. Z kolei w przypadku niewydolności serca wtórnej do wady aortalnej albo choroby zakrzepowo-zatorowej korzyści wynikające ze stosowania leków ?-adrenolitycznych mogą być nieobecne.
Bisoprolol jest wysoce selektywnym lekiem ?-adrenolitycznym o długim czasie działania, z powodzeniem stosowanym zarówno w leczeniu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami rytmu serca, niewydolnością serca, jak i we wtórnej prewencji po zawale serca oraz u osób z dławicą piersiową.
O jakich działaniach niepożądanych mówimy w przypadku ß-adrenolityków?
Do klasycznych działań niepożądanych należą bradykardia, bloki przedsionkowo-komorowe, hipotonia, nasilenie chromania przestankowego, skurcz mięśniówki gładkiej oskrzeli, niekorzystny wpływ na metabolizm węglowodanów i lipidów. Wiele z wymienionych działań ma znikome znaczenie w przypadku stosowania wysoce selektywnych leków ?-adrenolitycznych. Na przykład leki te poprawiają rokowanie u pacjentów z niewydolnością serca i współistniejącą przewlekłą chorobą obturacyjną płuc.
Długodziałające, wysokoselektywne leki ?-adrenolityczne są znakomitym narzędziem w ręku nie tylko kardiologa, ale też internisty i lekarza rodzinnego. Nie wyobrażam sobie współczesnej medycyny bez tej grupy leków.
Rozmawiał Ryszard Sterczyński