Nowotwory układu krwiotwórczego i układu chłonnego będą coraz większym wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia. Widocznych jest pięć wyzwań w hematoonkologii, z którymi przyjdzie się nam mierzyć w najbliższym czasie.
1. Pierwsze wyzwanie dotyczy częstości rozpoznawania nowotworów hematologicznych. Najczęściej pojawiają się one między 50. a 75. Rokiem życia, dlatego należy spodziewać się, że będziemy je rozpoznawać coraz częściej. Nasze społeczeństwo starzeje się; wzrastająca częstość występowania nowotworów hematologicznych będzie najważniejszym wyzwaniem.
2. Drugie wyzwanie to postęp w leczeniu nowotworów krwi: hematologia jest dziedziną bardzo dynamiczną, często mówi się, że jest wręcz lokomotywą postępu w onkologii: pierwsze leki celowane pojawiły się właśnie w leczeniu nowotworów krwi, a ściślej mówiąc przewlekłej białaczki szpikowej. 70 proc. metod stosowanych w leczeniu nowotworów krwi i układu chłonnego to chemioterapia, immunoterapia, terapie celowane, a ok. 30 proc.: przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych. Tak więc najważniejszym priorytetem dla chorych, oprócz wczesnego rozpoznania, jest dostęp do nowoczesnych leków.
Na naszych oczach zmieniają się standardy leczenia nowotworów układu krwiotwórczego i chłonnego; przede wszystkim jest już wiele terapii celowanych. To metody leczenia o zupełnie innym mechanizmie działania niż stosowane dotychczas leki cytostatyczne; są bardziej skuteczne, ale też mniej toksyczne albo też o nieco innym profilu toksyczności. Kolejną ważną rzeczą jest zmiana zaleceń dotyczących stosowania leków celowanych; jeszcze kilka lat temu były one zarezerwowane głównie dla chorych z oporną i nawrotową chorobą, obecnie zaś są już zalecane w pierwszej linii leczenia. Zmieniło się podejście: im skuteczniej leczymy na początku, tym dłuższy czas do nawrotu choroby oraz dłuższe całkowite przeżycie. Warto zaznaczyć, że w ciągu ostatnich 3-4 lat obserwujemy bardzo duży postęp w dostępie do nowoczesnego leczenia w Polsce; wiele leków zostało zrefundowanych dla chorych, choć nadal jest tu jeszcze wiele do zrobienia.
3. Trzecim wyzwaniem jest liczba hematologów: w Polsce jest obecnie 540 hematologów, co daje statystycznie 1,4 hematologa na 100 tys. mieszkańców; ta liczba zwiększa się, jednak nadal jesteśmy pod tym względem na końcu wśród krajów Europy. Optymalnie powinno to być średnio 2-2,5 hematologa na 100 tys. mieszkańców. Wzrost liczby hematologów w Polsce jest spowodowany tym, że w 2015 r. hematologia została wpisana jako specjalizacja deficytowa, umożliwiło to robienie specjalizacji w ramach rezydentury. Nadal mamy jednak ok. 100 wolnych miejsc specjalizacyjnych w Polsce, dlatego trzeba położyć nacisk na kształcenie przeddyplomowe oraz na inwestycje w hematologii, zarówno w podnoszenie poziomu świadczeń udzielanych pacjentom jak w rozwój nauki. To powoli się dzieje ? dzięki Agencji Badań Medycznych mamy już możliwość prowadzenia wielu niekomercyjnych badań klinicznych, co jest atrakcyjne dla młodych osób, które są również zainteresowane rozwojem naukowym.
4. Czwartym wyzwaniem są ośrodki hematologiczne: w Polsce jest 48 ośrodków hematologicznych, z których 17 to ośrodki akademickie. Niestety, wiemy, że obłożenie łóżek hematologicznych przekracza 100 proc. Oznacza to, że cały czas mamy niedobór łóżek hematologicznych: szacuje się, że na poziomie 20-25 proc.
5. Piąte wyzwanie to referencyjność ośrodków hematologicznych. Zgodnie z projektem Krajowej Sieci Onkologicznej, jest potrzeba wprowadzenia referencyjności również w hematoonkologii, by pacjenci, wymagający bardziej zaawansowanych metod leczniczych i procedur, mogli być leczeni w ośrodkach, o wyższym poziomie referencyjności, natomiast chorzy, którzy wymagają mniej zaawansowanego leczenia ? w ośrodkach bliżej miejsca zamieszkania.
PROF. DR HAB. N. MED. EWA LECH-MARAŃDA
(Wypowiedź podczas Forum Rynku Zdrowia 18-19.10.2021)