Z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka Fundacja Szkoła z Klasą przedstawia 5 zasad skutecznego wdrażania planu wsparcia dla osoby z depresją i zaburzeniami nastroju – zestaw porad dla rodziców i nauczycieli. Inicjatywa ta to kolejna odsłona projektu Krople Uważności, którego celem jest edukacja nauczycieli na temat stosowania uważności w codziennej pracy z młodymi ludźmi i płynących z tego korzyści.
• Jak podaje raport UNICEF (Keeley i in. 2021) na temat dobrostanu dzieci i młodzieży (stworzony na podstawie badań w 21 krajach), ponad 13 proc. nastolatków w wieku 10–19 lat mierzy się ze zdiagnozowanymi zaburzeniami psychicznymi. Globalnie to blisko 86 mln młodych ludzi w wieku 15–19 lat i 80 mln w wieku 10–14 lat. W podziale na płeć tego typu trudności doświadcza 89 mln chłopców i 77 mln dziewczynek w wieku 10–19 lat.
• Z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka Fundacja Szkoła z Klasą przygotowała 5 zasad skutecznego wdrażania planu wsparcia dla osoby z depresją i zaburzeniami nastroju z zaangażowaniem wszystkich stron tego procesu.
• Od kwietnia 2020 r. trwa w Polsce reforma systemu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Nowy model zakłada trzy poziomy referencyjności, a jego celem jest wzmocnienie opieki środowiskowej.
• Krople uważności to projekt realizowany przez Fundację Szkoła z Klasą we współpracy z Fundacją Edumind Uważność w Edukacji w ramach programu AstraZeneca Young Health Programme. Jego celem jest edukacja nauczycieli w zakresie mindfulness w szkole i wspieranie ich w wykorzystywaniu praktyki uważności w codziennej pracy z dziećmi.
Po rozpoznaniu depresji kluczowa jest kwestia doboru odpowiednich metod postępowania i współpracy środowiska, w którym dziecko funkcjonuje na co dzień. Działania w tej kwestii muszą zostać podjęte wspólnie przez szkołę w porozumieniu z rodziną i samym dzieckiem, a także zespołem terapeutycznym (psycholog szkolny, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, lokalny Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej). Aby działania te były skuteczne, muszą zostać spełnione określone warunki.
5 zasad wdrożenia i przeprowadzenia skutecznego planu wsparcia dla osoby z depresją i zaburzeniami nastroju:
- transparentność działań – każdy etap procesu powinien być znany, jasny i zrozumiały dla każdej z zaangażowanych stron – osoby z depresją, rodziców, szkoły oraz poradni psychologiczno-terapeutycznej,
- zadbanie o zaufanie – to kluczowy element, który pozwoli osobie z depresją uwierzyć w rzetelną, skuteczną i kompleksową opiekę, a tym samym w możliwość pokonania choroby,
- praca zespołowa – ostateczny plan oddziaływań powinien być ustalony wspólnie, zrozumiały i angażujący wszystkie zainteresowane strony,
- szczera i otwarta komunikacja dotycząca bieżącej sytuacji, wdrożonego działania oraz zmian i postępów w pracy z osobą z depresją,
- poszanowanie prawa osoby do zachowania tajemnicy na temat własnego zdrowia.
– Aby wesprzeć dziecko w wyjściu z kryzysu, potrzeba współpracy całego środowiska, w którym ono na co dzień funkcjonuje. Szkoła jest ważnym elementem tego środowiskowego wparcia. I nie chodzi tu tylko o uważność wychowawczyni czy szkolnego specjalisty – psychologa czy pedagoga – ale o psychoedukację wszystkich członków szkolnej społeczności – mówi Anna Nowacka-Krajewska, koordynatorka programów w Fundacji Szkoła z Klasą.
– Trwająca od 2020 r. reforma psychiatrii dziecięcej zakłada szybkie reagowanie na problemy młodych ludzi, aby zminimalizować ryzyko eskalowania problemów, dlatego tak ważna jest współpraca ze szkołami. Wspierając to podejście w Fundacji Szkoła z Klasą, realizujemy programy, które oswajają tematy związane z zaburzeniami nastroju w środowisku szkolnym, wspierają dobrostan uczniów i uczennic, a także samych osób nauczających – dodaje Agnieszka Chmielecka, dyrektorka programowa Fundacji.
Odwrócona piramida, czyli dostęp do zorganizowanego systemu ośrodków wsparcia psychologicznego
Nowy, wdrożony po konsultacjach z zespołami ekspertów, model systemu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży składa się z trzech poziomów referencyjnych. Pierwszy poziom opieki to sieć Ośrodków Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej. Są one pierwszym miejscem, gdzie rodzice i opiekunowie mogą szukać pomocy. To najistotniejszy element piramidy, gdyż ośrodki zlokalizowane na terenie całego kraju (w założeniach mają zapewnić opiekę możliwie blisko miejsca zamieszkania dziecka), koordynują współpracę pomiędzy szkołami i ośrodkami pomocy społecznej, ale też z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi.
Co bardzo ważne, pacjenci i pacjentki mogą skorzystać z oferty tych ośrodków bez skierowania lekarskiego. Takie ośrodki udzielają pomocy tym dzieciom, które nie potrzebują diagnozy psychiatrycznej lub farmakoterapii, w związku z czym nie będzie w nich zatrudniony lekarz psychiatra. W przypadku wielu trudności czy kryzysów, pojawiających się w dzieciństwie czy okresie nastoletnim, można bowiem udzielić skutecznej pomocy za pomocą takich interwencji jak psychoterapia indywidualna i grupowa, terapia rodzinna czy praca z grupą rówieśniczą. Warunkiem jest wczesna reakcja na pojawiające się problemy. Pozwala to nie dopuścić do pogorszenia stanu zdrowia psychicznego pacjenta i uniknąć hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym, która jest często trudnym doświadczeniem dla młodej osoby. Jest to kierunek zmian zgodny z obecnymi tendencjami kształtowania systemów ochrony zdrowia psychicznego w innych europejskich krajach oraz zgodny z międzynarodowymi rekomendacjami.
Poza ośrodkami I poziomu, działają także ośrodki II poziomu (CZP – Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży), gdzie pracuje lekarz psychiatra, a młody człowiek może korzystać z pomocy ambulatoryjnej lub – jeśli jest taka potrzeba i możliwości – z pobytu na oddziale dziennym. Wreszcie na III, najwyższym poziomie referencyjności, funkcjonują Ośrodki Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej, w których pomoc znajdują osoby pacjenckie wymagające najbardziej specjalistycznej pomocy, w tym w szczególności osoby w stanie zagrożenia życia i zdrowia, przyjmowane w trybie nagłym. Celem reformy jest, aby do trzeciego stopnia referencyjności docierało możliwie jak najmniej pacjentów – takich, którzy faktycznie tego potrzebują.
Projekt Krople Uważności został objęty honorowym patronatem przez dr n. med. Aleksandrę Lewandowską, Konsultantkę Krajową w Dziedzinie Psychiatrii Dzieci i Młodzieży oraz Prezydenta m.st. Warszawy, Rafała Trzaskowskiego.
