Niedożywienie wśród pacjentów z rakiem żołądka jest szczególnie powszechne – dotyka nawet 60 proc. z nich. Może występować zarówno przed, jak i po operacji z powodu takich czynników jak kacheksja nowotworowa czy zmiany anatomiczne. Najpoważniejsze wyzwanie żywieniowe stanowi gastrektomia całkowita (TG).
• Rak żołądka pozostaje znaczącym globalnym obciążeniem, zajmując 5. miejsce pod względem częstości występowania i 4. pod względem śmiertelności na świecie.
• Częstość występowania niedożywienia u pacjentów z rakiem żołądka i przełyku może wynosić nawet 60 proc.
• Wyniszczenie ma szczególnie głęboki wpływ na pacjentów onkologicznych, stanowiąc ponad 20 proc. zgonów związanych z rakiem.
• U pacjentów z rakiem przewodu pokarmowego 56,2 proc. miało utratę masy ciała większą niż 5 proc., a 31,9 proc. – większą niż 10 proc.
• Utrata mięśni szkieletowych, czyli sarkopenia, jest kluczową cechą niedożywienia, która prowadzi do złych wyników i upośledzonej jakości życia pacjentów onkologicznych.
Niedożywienie to szerokie pojęcie definiowane jako stan wynikający z braku składników odżywczych, który prowadzi do zmiany składu ciała i pogorszenia funkcji fizycznych oraz psychicznych. Według Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism – ESPEN) niedożywienie można zdiagnozować na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI) niższego niż 18,5 kg/m2 oraz niezamierzonej utraty wagi o 10 lub 5 proc. w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Wśród pacjentów niedożywionych szczególną uwagę należy zwrócić na chorych z rakiem żołądka, którzy są narażeni na powikłania, większą toksyczność chemioterapii, obniżoną jakość życia i niekorzystne prognozy przeżycia.
Pacjentom, którzy nie są w stanie utrzymać więcej niż 50 proc. zalecanego dziennego spożycia przez ponad 7 dni, zaleca się wsparcie żywieniowe. Do powszechnych metod wsparcia żywieniowego należą: doustne suplementy diety (ONS), żywienie dojelitowe (EN) lub żywienie pozajelitowe (PN) – w zależności od stanu pacjenta. Wpływ okołooperacyjnego wsparcia żywieniowego nie jest jasny, pozostaje jeszcze kwestią badań.
Badanie i ocena stanu odżywienia
Wczesna identyfikacja pacjentów z grupy ryzyka umożliwi lekarzom opracowanie odpowiedniego planu wsparcia żywieniowego. ESPEN zaleca rutynową ocenę spożycia składników odżywczych, kontrolę masy ciała i pomiar BMI (jeśli to konieczne, można ocenić również poziom masy mięśniowej oraz sprawności fizycznej).
Z ważnym zastrzeżeniem: podczas gdy BMI i utrata masy ciała stanowią szybkie i proste narzędzie wstępnego badania przesiewowego, to mają swoje ograniczenia: wskaźnik BMI nie rozróżnia masy tłuszczowej i beztłuszczowej w składzie ciała, co może być mylące dla pacjentów z rakiem żołądka, u których często występuje otyłość wraz z sarkopenią.
Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ESMO) zaleca następujące narzędzia do badania przesiewowego ryzyka żywieniowego:
• Badanie przesiewowe ryzyka żywieniowego 2002 (NRS 2002)
• Uniwersalne narzędzie przesiewowe niedożywienia (MUST)
• Narzędzie przesiewowe niedożywienia (MST)
• Krótki kwestionariusz oceny żywieniowej (SNAQ)
Historycznie kluczowym biomarkerem do oceny stanu odżywienia była albumina, jednak ze względu na długi okres półtrwania i brak swoistości jej użyteczność była poddawana wnikliwej analizie. Z kolei prealbumina jest preferowana ze względu na krótszy okres półtrwania i zdolność do dokładnego odzwierciedlania stanu odżywienia.
Wsparcie żywieniowe pacjentów z rakiem żołądka
Zarządzanie odżywianiem u pacjentów onkologicznych może być trudne, szczególnie jeśli są w stanie wyniszczenia. Wymaga to multidyscyplinarnego podejścia i kompleksowej oceny stanu zdrowia chorego. Wsparcie żywieniowe jest zapewniane poprzez poradnictwo dietetyczne, leki, żywienie dojelitowe, doustne suplementy lub żywienie pozajelitowe w zależności od stanu pacjenta.
Ważne jest zatem zapewnienie odpowiedniego okołooperacyjnego wsparcia żywieniowego, specjalnie dostosowanego do osób zakwalifikowanych jako niedożywione, aby uniknąć powikłań, poprawić jakość życia pacjentów i potencjalnie wydłużyć przeżycie.
Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC11216795/