Prof. Bolesław Wiktor Wicherkiewicz był twórcą największego w XIX w. na ziemiach polskich szpitala okulistycznego i jednym z najwybitniejszych okulistów europejskich swojej epoki.
Bolesław Wiktor Wicherkiewicz uczestniczył w wojnie francusko-pruskiej, wykształcił wielu lekarzy, napisał kilkaset prac naukowych, jednocześnie sam przez część życia był pozbawiony jednego oka. Prof. Bolesława Wicherkiewicza bez wahania można nazwać jednym z ojców polskiej okulistyki. Urodził się w 1847 roku na terenie ówczesnego Księstwa Poznańskiego, w Kcyni, gdzie jego ojciec prowadził praktykę lekarską.
Poznański szpital
Medycynę studiował w Berlinie, stąd jego udział w wojnie francusko-pruskiej, podczas której służył jako zastępca lekarza wojskowego. Po ukończeniu studiów próbował różnych dziedzin medycyny, pomagał również ojcu w rodzinnej miejscowości. Jego przygoda z okulistyką, trwająca przez resztę życia, zaczęła się od wolontariatu w klinice okulistycznej.
Jako przyszły lekarz tej specjalności kształcił się w Niemczech, Londynie i Paryżu. Po powrocie założył w Poznaniu dwie placówki okulistyczne: prywatną lecznicę oraz zakład, gdzie leczono oczy za darmo. Ten szpital rozrósł się aż do stu łóżek i doczekał się finansowania przez lokalne władze. Cieszył się międzynarodową sławą ? chorzy przyjeżdżali tam nawet zza oceanu.
W 1894 roku Bolesław Wicherkiewicz został mianowany profesorem. Czynnie działał w Towarzystwie Przyjaciół Nauki, uczestniczył w zjazdach naukowych, nie unikał też działalności społecznej ? był radnym, troszczył się także o los wdów i sierot po lekarzach.
Uniwersytet w Krakowie
Następne lata w życiu prof. Wicherkiewicza to okres krakowski. Od roku 1896 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, tam też był dyrektorem kliniki okulistycznej. W jego aktywnej działalności nastąpiła jednak przerwa, spowodowana chorobą. Podczas operacji Wicherkiewicz doznał zakażenia oka. W obawie przed przeniesieniem choroby na drugie oko, poddał się usunięciu gałki ocznej.
Zabieg ten odbył się na Węgrzech. Po zakończeniu kuracji powrócił do wytężonej pracy jako lekarz, wykładowca, członek towarzystw naukowych i stowarzyszeń lekarskich oraz uczestnik zjazdów medycznych w całej Europie. Poświęcił wiele starań, aby polscy lekarze zintegrowali się i występowali na tych zjazdach wspólnie, jako reprezentacja narodowa, a nie jako przedstawiciele trzech państw ? zaborców.
Sam prowadził także badania naukowe, jako znakomity klinicysta koncentrując się przede wszystkim na praktycznych aspektach pracy lekarza okulisty, rozwijając istniejące metody leczenia i opracowując nowe, zarówno z zakresu farmakoterapii, jak i chirurgii oka. Szczególną uwagę poświęcał tematowi jaskry ? jest autorem cennej monografii, dotyczącej tego właśnie schorzenia wzroku. Interesował się także chorobami zapalnymi rogówki i spojówki, a także powiązaniami między chorobami oka a stanem zdrowia całego organizmu. Pozostawił około 300 prac, z czego połowa była poświęcona ściśle okulistyce. Publikowano je w kilku językach, ponieważ Wicherkiewicz cieszył się sławą europejską. W wielu podręcznikach powoływano się na jego prace.
Naukowiec i społecznik
Wkład prof. Wicherkiewicza w tę dziedzinę medycyny to jednak nie tylko dzieła naukowe, ale także wykształcenie wielu wybitnych okulistów. Na jego wykłady, prowadzone również w czasie wakacji, lekarze przyjeżdżali z kraju i zagranicy. Jego słuchacze pracowali później przede wszystkim w Krakowie i Lwowie. Można wśród nich wymienić Emila von Behringa, laureata pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Wicherkiewicz kształcił także pierwszą polską okulistkę ? Barbarę Burbo.
Bolesław Wicherkiewicz był też aktywnym propagatorem wiedzy medycznej: z własnych funduszy finansował wydawanie miesięcznika ?Postęp Okulistyczny?, ukazującego się w latach 1899-1914 i reprezentującego wysoki poziom naukowy. Inne periodyki, w których wydawanie był zaangażowany, to ?Sprawozdania Zakładu Leczniczego dla ubogich chorych na oczy? oraz ?Nowiny Lekarskie?.
Pośród wielu swoich zajęć nie przestawał jednak być społecznikiem. Również w Krakowie, podobnie jak wcześniej w Poznaniu, za darmo leczył ubogich. Założył także stowarzyszenie Samarytanin Polski, będące prekursorem późniejszego Polskiego Czerwonego Krzyża. Po wybuchu I wojny światowej kierował departamentem sanitarnym Naczelnego Komitetu Narodowego.
Zmarł w 1915 roku w wyniku choroby nowotworowej. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Przed śmiercią wyraził wolę przekazania swojego naukowego księgozbioru, który liczył niemal 800 tomów, Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.
Profesor Bolesław Wicherkiewicz był doceniany przez sobie współczesnych. Doczekał się tytułów honorowych i orderu św. Grzegorza, który przyznał mu papież w 1900 roku. Jednak i my nie możemy dziś zapomnieć o tej wybitnej postaci ? lekarzu, naukowcu, nauczycielu, społeczniku i publicyście ? człowieku ciężko pracującym. Obecnie, kiedy postęp medycyny jest tak znaczny, a okuliści mają do dyspozycji ogromną wiedzę i nowoczesne narzędzia, warto przypomnieć o tych, którzy stworzyli podwaliny pod sukcesy dzisiejszej medycyny.
Opr. Halina Sterczyńska