We wrześniu 2021 r. po raz pierwszy w Polsce została zrefundowana komórkowa terapia genowa, tj. terapia komórkami CAR-T dla dzieci i młodych dorosłych chorych na ostrą białaczkę limfoblastyczną. Drugą nowoczesną terapią dla chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w pierwszej linii leczenia jest wenetoklaks w połączeniu z obinutuzumabem ? pisze prof. Ewa Lech-Marańda, konsultant krajowy w dziedzinie hematologii.
Wciągu ostatnich lat istotnie poprawił się dostęp do nowoczesnych terapii przeciwnowotworowych w Polsce, bo o ile w latach 2017-2019 nowe substancje czynne były refundowane u nas średnio po ok. 3,5 roku od rejestracji przez Europejską Agencję Leków (EMA), o tyle w 2019 r. proces ten znacznie przyspieszył i skrócił się o ponad rok. W ostatnich trzech latach minister zdrowia wydał wiele ważnych decyzji refundacyjnych, dzięki którym istotnie poprawił się dostęp do nowoczesnych leków dla polskich pacjentów hematologicznych. W tym miejscu chciałabym wspomnieć o dwóch przełomowych terapiach, które zostały zrefundowane w ostatnim roku. We wrześniu 2021 r. po raz pierwszy w Polsce została zrefundowana komórkowa terapia genowa, tj. terapia komórkami CAR-T dla dzieci i młodych dorosłych chorych na ostrą białaczkę limfoblastyczną. Jest to niewątpliwie ogromny przełom w leczeniu pacjentów hematoonkologicznych i jednocześnie największe wyzwanie systemowe, kliniczne i organizacyjne. Drugą nowoczesną terapią, która znalazła się na ubiegłorocznej listopadowej liście refundacyjnej dla chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w pierwszej linii leczenia, jest wenetoklaks w połączeniu z obinutuzumabem. Jest to terapia wysoce skuteczna (po czterech latach obserwacji mediana przeżycia wolnego od progresji choroby nie została osiągnięta), bezpieczna (jej toksyczność jest znacznie mniejsza w porównaniu ze standardową immunochemioterapią) i ograniczona w czasie, gdyż trwa jedynie 12 miesięcy. Należy podkreślić, że terapia ta została zrefundowana w Polsce zaledwie kilka miesięcy po jej rejestracji przez EMA, co jest niewątpliwie wielkim sukcesem.
Hematologia to niezwykle dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny. Corocznie rejestruje się w Europie kilka nowych cząsteczek w różnych wskazaniach hematologicznych, dlatego przed nami jest jeszcze ciągle kilka ważnych obszarów terapeutycznych, które wymagają uzupełnienia. Na pierwszym miejscu wskazałabym konieczność uzupełnienia pierwszej linii leczenia dla chorych na szpiczaka plazmocytowego, którzy nie kwalifikują się do przeszczepienia autologicznych krwiotwórczych komórek macierzystych (auto-HSCT), o schematy dwu-i trójlekowe oparte na lenalidomidzie. Wszyscy mamy nadzieję, że terapia ta znajdzie się na najbliższej liście refundacyjnej. Kolejnym ważnym lekiem są inhibitory kinazy Brutona (ibrutynib i akalabrutynib) w pierwszej linii leczenia dla chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową z niekorzystnymi zaburzeniami genetycznymi (mutacje/ delecje TP53 i niezmutowany region IGHV). Procesy refundacyjne ww. leków są na etapie oceny przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT).
Drugą grupę chorych, dla których konieczne jest zwiększenie dostępu do nowoczesnych terapii, stanowią chorzy na chłoniaki. Mam tu na myśli dostęp do terapii CAR-T dla pacjentów z nawrotowymi lub opornymi agresywnymi chłoniakami B-komórkowymi. Jest to leczenie skuteczne w tych sytuacjach klinicznych, w których inne, dostępne leki już zawodzą. Potrzebnym lekiem jest również polatuzumab wedotyny dla dorosłych pacjentów z nawrotowym lub opornym chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B, którzy nie kwalifikują się do procedury auto-HSCT. Zastosowanie tego leku przedłuża całkowite przeżycie chorych w porównaniu z pacjentami leczonymi inną ratunkową immunochemioterapią. Należy podkreślić, że obie terapie, tj. CAR-T i polatuzumab wedotyny, znalazły się na ubiegłorocznej liście leków o wysokiej skuteczności klinicznej. Ogromna potrzeba zwiększenia dostępu do nowych terapii pozostaje ciągle w przypadku chorych na nawrotowego lub opornego chłoniaka z komórek płaszcza. Jest to rzadki nowotwór układu chłonnego, w leczeniu którego potrzebny jest dostęp do takich leków jak ibrutynib czy lenalidomid. Obecnie możemy stosować w tej grupie chorych jedynie standardowe cytostatyki.
W leczeniu chorych na ostre białaczki dokonał się w ostatnich latach również ogromny postęp. Nowoczesną terapią, która w ubiegłym roku uzyskała rejestrację EMA jako pierwsza linia leczenia dla chorych niekwalifikujących się do intensywnej chemioterapii, jest wenetoklaks z azacytydyną. To nowoczesna terapia, która wydłuża całkowite przeżycie w tej grupie chorych. Drugim ważnym lekiem, który znalazł się na liście leków o wysokiej skuteczności klinicznej, jest gemtuzumab ozogamycyny w połączeniu ze standardową chemioterapią w pierwszej linii leczenia u chorych na ostrą białaczkę szpikową. Kolejnym lekiem jest gliterytynib przeznaczony dla niewielkiej grupy chorych z nawrotem ostrej białaczki szpikowej z obecnością mutacji FLT3, która występuje u ok. 30% chorych i rokuje bardzo niepomyślnie.
Ważnym priorytetem w 2022 r. pozostaje również uzyskanie dostępu do letermowiru ? zalecanego w zapobieganiu reaktywacji cytomegalowirusa (CMV) i rozwojowi choroby CMV u seropozytywnych (względem CMV) biorców allogenicznych krwiotwórczych komórek macierzystych szpiku.
Przedstawione powyżej priorytety w obszarze refundacyjnym stanowią zapewne niemałe wyzwanie, ale ich realizacja, w mojej opinii, wydaje się kluczowa dla dalszej, systematycznej poprawy sytuacji pacjentów hematoonkologicznych w Polsce. Warto podkreślić, że inwestycje w nowoczesne technologie lekowe w hematologii to nie tylko efektywność kliniczna, ale także korzyści społeczne i ekonomiczne, gdyż zastosowanie nowych terapii i uzyskanie długotrwałych remisji choroby umożliwiają części pacjentom powrót do aktywnego życia zawodowego i społecznego.
prof. Ewa Lech-Marańda