DOŁĄCZ DO SUBSKRYBENTÓW

NEWSLETTERA

Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego

Podziel się treścią:

 

Choroby układu sercowo-naczyniowego wciąż stanowią pierwszą przyczynę zgonów w Polsce. Jednym z najważniejszych nieinwazyjnych badań jest scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego.

Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego jest badaniem izotopowym wykorzystywanym głównie w diagnostyce choroby wieńcowej. Do wykonania badania można podać jeden z kilku dostępnych w tym celu radioznaczników. W polskich warunkach stosuje się najczęściej MIBI. Jest to metoksy-izobutylo-izonitryl, który po połączeniu (wyznakowaniu) z technetem 99m stanowi radioznacznik gotowy do dożylnego podania. Po dożylnym podaniu związek ten dzięki biernej dyfuzji w znacznej części gromadzi się w obrębie mitochondriów miocytów prawidłowo ukrwionego mięśnia sercowego. W przypadku niedokrwienia gromadzenie się tego związku jest upośledzone.

Badanie spoczynkowe i wysiłkowe

W diagnostyce choroby niedokrwiennej serca wykonujemy dwa badania perfuzyjne. Jedno po obciążeniu, drugie w spoczynku. Dzięki temu można stwierdzić obszary niedokrwienia ujawniające się tylko po próbie wysiłkowej, a których nie ma w badaniu spoczynkowym. Są to obszary odwracalnego niedokrwienia wskazujące na chorobę niedokrwienną serca. Badanie może odbyć się w protokole jedno- lub dwudniowym. Zaletą wykonania obu badań (spoczynkowego i wysiłkowego) jednego dnia jest brak konieczności ponownego przyjazdu pacjenta do ośrodka wykonującego badanie oraz otrzymanie danych umożliwiających opis i wydanie wyniku tego samego dnia. Minusem natomiast jest kumulacja dawki dwukrotnie podawanego radioznacznika tego samego dnia. Obciążenie mające ujawnić obszary niedokrwienia, będące skutkiem zwężenia w obrębie naczynia wieńcowego, można uzyskać na kilka sposobów. Najbardziej naturalnym i imitującym codzienne sytuacje jest wysiłek na bieżni lub ergometrze z zastosowaniem odpowiedniego protokołu np. Bruce?a. Dąży się do uzyskania minimum 85 proc. limitu tętna wyliczanego w zależności od wieku pacjenta. W momencie maksymalnego wysiłku podaje się dożylnie radiofarmaceutyk. Po podaniu radiofarmaceutyku rejestruje się jego rozkład i gromadzenie w obrębie mięśnia sercowego.

Technika badania

Obecnie stosowana jest technika SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography), czyli tomografia emisyjna pojedynczych fotonów. Pozwala ona na uzyskanie obrazów przestrzennych, zmniejszając ilość nieprawidłowości związanych z nakładaniem się poszczególnych struktur anatomicznych na siebie, w badaniu planarnym (stosowanym przed wprowadzeniem techniki SPECT). Dzięki ruchowi głowicy gamma kamery wokół pacjenta uzyskuje się serie obrazów, które po rekonstrukcji dają przekroje (czołowe, poprzeczne i strzałkowe) przez mięsień sercowy. Po komputerowej obróbce surowych obrazów akwizycyjnych ogląda się uzyskane rekonstrukcje pod kątem gromadzenia radiofarmaceutyku. Jeśli obrazy spoczynkowe są prawidłowe, a widoczny jest ubytek w obrazach po próbie wysiłkowej, to zmiana taka jest niedokrwieniem odwracalnym i przemawia za chorobą niedokrwienną serca. Ubytek widoczny w obu badaniach wskazuje na zmianę nieodwracalną mogącą być np. blizną pozawałową. Oczywiście to bardzo uproszczony skrótowy opis interpretacji najczęściej uzyskiwanych obrazów.

W hybrydowych urządzeniach SPECT-CT, łączących SPECT wraz z tomografem komputerowym uzyskujemy jeszcze dokładniejsze dane, gdyż zastosowanie tomografii komputerowej wraz ze specjalnymi pakietami oprogramowania pozwala na korekcję atenuacji (osłabienia). Osłabienie to ma miejsce szczególnie w przypadku gruczołów piersiowych (ściana przednia serca) u kobiet oraz przepony (ściana dolna) u mężczyzn i może nasuwać fałszywe wrażenie osłabienia wychwytu radioznacznika w badaniach bez korekcji atenuacji. Inną odmianą badania jest GSPECT, czyli tzw. Gated-SPECT, badanie bramkowane zapisem EKG. Dzięki temu wraz z użyciem odpowiednich programów komputerowych można ocenić poza ukrwieniem mięśnia sercowego również ruchomość ścian serca i frakcję wyrzutową lewej komory.

Pomocna diagnoza

Najczęstszym wskazaniem jest diagnozowanie i monitorowanie pacjentów z podejrzeniem choroby niedokrwiennej serca. Badanie wykonuje się celem potwierdzenia podejrzenia choroby niedokrwiennej serca, szczególnie przy niejednoznacznym obrazie wysiłkowego EKG. U pacjentów z już rozpoznaną chorobą niedokrwienną serca można przeprowadzić badanie celem ustalenia wskazań do koronarografii.

Kolejną grupą pacjentów są chorzy ze stabilną chorobą wieńcową po przebytym zawale serca, celem oceny rozległości blizny pozawałowej i obszarów niedokrwienia odwracalnego. U pacjentów, u których po incydencie sercowym wdrożono leczenie pod postacią rewaskularyzacji można ocenić skuteczność zastosowanej terapii. Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego jest cennym badaniem do oceny ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowych. Ma ona bardzo dużą ujemną wartość predykcyjną. Szacuje się, iż ryzyko zdarzeń sercowych wynosi mniej niż 1 proc. na rok, jeśli wynik badania jest prawidłowy. Na świecie badanie takie jest stosowane również w przypadkach nagłych u pacjentów z bólem zamostkowym, przy niediagnostycznym wyniku badania EKG i niediagnostycznych oznaczeniach enzymów sercowych. Wykonanie w takiej sytuacji spoczynkowego badania perfuzyjnego mięśnia sercowego pozwala ocenić, czy występuje ryzyko ostrego zespołu wieńcowego, czy też z bardzo dużym prawdopodobieństwem można uznać, iż problem jest natury pozasercowej. Dzięki zastosowaniu badania izotopowego w przypadkach pilnych i uzyskanej informacji można wielokrotnie uniknąć koronarografii.

Jak wypisać skierowanie?

Lekarz powinien wypisać dwa osobne skierowania, jedno na badanie spoczynkowe, a drugie na badanie po obciążeniu wysiłkiem. Należy umieścić na skierowaniu maksymalnie dużo informacji pomocnych we właściwym opisie badania: wynik próby wysiłkowej EKG, nieprawidłowości w spoczynkowym EKG, stan po wszczepieniu rozrusznika serca, przebyte incydenty sercowe i zastosowane leczenie, inne choroby współistniejące, np. cukrzyca.

Istnieje pewna grupa pacjentów, u których już w momencie skierowania możemy stwierdzić, iż nie są w stanie wykonać wysiłku na bieżni lub ergometrze, np. z powodu obciążeń ortopedycznych (pacjenci oczekujący na wszczepienie endoprotez, pacjenci po wypadkach komunikacyjnych zaburzających funkcje ruchu) lub obciążonych schorzeniami neurologicznymi (np. mających zawroty głowy na bieżni). Powyższe stany, jak i inne utrudniające wysiłek nie wykluczają pacjentów z badania. Gdy obciążenie poprzez wysiłek jest niemożliwe, stosuje się obciążenie farmakologiczne. W tym celu podaje się dożylnie dipyridamol, dobutaminę lub adenozynę.

Przygotowanie pacjenta do badania

W odróżnieniu od środków kontrastowych stosowanych w radiologii ryzyko związane z reakcją anafilaktyczną po dożylnym podaniu MIBI-Tc-99m jest bardzo niskie i w praktyce niezwykle rzadko spotykane. Dawka promieniowania, jaką łącznie otrzyma badany (podczas dwóch akwizycji spoczynkowej i wysiłkowej) wynosi około 10 mSv i jest porównywalna do radiologicznego badania tomograficznego brzucha (dawka około 8-10 mSv). Pacjent powinien otrzymać zalecenia, aby na dwa dni przed badaniem powstrzymać się od spożywania kawy, herbaty, napojów energetyzujących. Decyzje, co do ewentualnego odstawienia leków kardiologicznych podejmuje lekarz kierujący na badanie. Jeśli pacjent nie dostanie takiego zalecenia, leki należy przyjmować w normalnie ustalonym schemacie leczenia. Na badanie należy zgłosić się na czczo. Płyny można spożywać przed badaniem, ale z wyłączeniem wymienionych napojów mających wpływ na pracę serca. Ze względu na eliminację radioznacznika MIBI-Tc-99m wraz z żółcią, w celu uniknięcia artefaktów na ścianie dolnej serca po dożylnym podaniu, a przed akwizycją danych na gamma kamerze, pacjent powinien spożyć tłusty posiłek (np. szklanka pełnotłustego mleka). W razie pytań i wątpliwości, przed skierowaniem pacjenta, można zadzwonić do ośrodka wykonującego badanie.

 

Olgierd Chrabański
Olgierd Chrabański
Doktorant katedry i zakładu radiologii lekarskiej i radiodiagnostyki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Lekarz w Zakładzie Medycyny Nuklearnej Clinica Medica

Więcej od autora

Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D