Serce dla cukrzycy

Rok temu cukrzyca po raz pierwszy znalazła się wśród pierwszych dziesięciu chorób prowadzących bezpośrednio do śmierci w światowym rankingu, zajmując w nim siódme miejsce. Jeszcze w 2000 roku znajdowała się poza tym rankingiem. Od tego czasu liczba zgonów na świecie z powodu cukrzycy wzrosła aż o 60 proc.!

Chorzy najczęściej umierają jednak nie bezpośrednio z powodu cukrzycy, ale na jej powikłania. 70 proc. z nich stanowią powikłania sercowo-naczyniowe, a więc przede wszystkim choroby tętnic obwodowych, niewydolność serca, zawał serca oraz udar mózgu. Chorzy na cukrzycę, u których doszło do powikłań sercowo-naczyniowych, żyją średnio o 12 lat krócej niż pozostali. W Polsce z tego powodu w 2016 roku zmarło 18 tys. osób. Tych powikłań i zgonów można uniknąć przy zmianie stylu życia chorego oraz optymalnym leczeniu. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z cukrzycą typu 2. Mimo tak ogromnego wzrostu liczby zachorowań na cukrzycę typu 2 oraz uznania jej przez WHO za pierwszą w dziejach ludzkości niezakaźną pandemię, choroba ta wciąż nie jest w Polsce traktowana priorytetowo.

Pacjent płaci

Oczywiste jest, że z powodu wzrostu liczby chorych systematycznie zwiększają się również koszty leczenia cukrzycy i jej powikłań. Czy i w jakim stopniu obciążają one polskich pacjentów? W 2019 roku opublikowano raport ?Zapobieganie i leczenie powikłań sercowo-naczyniowych cukrzycy typu 2 ? perspektywa polskiego pacjenta?. Celem badania, przeprowadzonego wśród chorych na cukrzycę oraz lekarzy POZ i specjalistów diabetologów, było uzyskanie opinii na temat jakości życia chorych na cukrzycę w Polsce oraz oceny poziomu opieki diabetologicznej. Jakie były jego wyniki? Ponad połowa ankietowanych stwierdziła, że miesięczne wydatki 10 proc. ich budżetu domowego. Ponad 62 proc. pytanych zrezygnowało z zakupu zalecanego przez lekarza leku, z badania albo artykułu medycznego związanego z terapią cukrzycy, z powodów finansowych. Prawie 80 proc. ankietowanych przyznało, że optymalna, nowoczesna terapia cukrzycy pozostaje poza zasięgiem ich możliwości finansowych. 76 proc. pytanych pacjentów odpowiedziało, że ich sytuacja materialna pogorszyła się w związku z zachorowaniem na cukrzycę. Dlaczego? Część chorych ponosi koszty glukometru i pasków, prywatnych wizyt u kardiologa i diabetologa, niekiedy również porad dietetyka i psychologa.

Stop powikłaniom

Co zrobić, by polscy pacjenci nie umierali z powodu powikłań cukrzycy? Od wielu lat czekają oni na refundację nowych leków, które zapobiegają powikłaniom sercowo-naczyniowym, zmniejszają ryzyko hospitalizacji i zgonu oraz pozwalają na odroczenie insulinoterapii. Są to leki zalecane przez towarzystwa naukowe. Należą do nich rekomendowane przez AOTMiT analogi GLP-1 (semaglutyd, liraglutyd) oraz inhibitory SGLT-2 (empagliflozyna, dapagliflozyna). Leki te są refundowane w większości krajów Unii Europejskiej i pozwalają na skuteczną terapię cukrzycy.

? W Polsce dostęp do nich nadal jest utrudniony, ze względu na wysokie koszty i brak refundacji. W zaleceniach PTD podkreślamy, że w wyborze terapii u danego pacjenta musimy wziąć pod uwagę, czy chory będzie mógł korzystać z danych leków, czy będzie mógł je wykupić. Obejmuje to szerokie pojęcie dostępności leczenia ? mówi prof. dr hab. med. Leszek Czupryniak, kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. ? Nowoczesne leki są dostępne w polskich aptekach, tak jak w całej Unii Europejskiej, lecz bariera cenowa jest dość duża, a trzeba podkreślić, że niektóre z tych leków radykalnie zmieniają rokowanie pacjenta. Od prawie czterech lat wiemy, że dwie grupy leków, tj. inhibitory SGLT-2 i analogi GLP-1, zmniejszają śmiertelność sercowo-naczyniową oraz ryzyko sercowo-naczyniowe u pacjentów, zwłaszcza u tych, którzy są po zawale oraz mają powikłania sercowo-naczyniowe. Wydaje się rzeczą oczywistą, że pacjenci powinni być leczeni lekami z tej grupy i mieć do nich dostęp, czyli cena, jaką ponosi pacjent, powinna być po prostu realna. Mamy nadzieję, że to się w najbliższym czasie zmieni, ponieważ w tę stronę idzie diabetologia we wszystkich krajach, zwłaszcza tych, do których Polska chce aspirować.

Potrzebna edukacja

To nie wszystko. Odpowiedzi respondentów potwierdzają potrzebę dostępu do kompleksowej opieki, najlepiej prowadzonej w jednym ośrodku przez wielodyscyplinarny zespół. Ponadto badanie wykazało niską świadomość i wiedzę pacjentów na temat powikłań cukrzycy: co drugi z respondentów stwierdził, że jego wiedza na temat cukrzycy i jej powikłań jest niewystarczająca. Tymczasem, jak uważa lek. Alicja Milczarczyk, diabetolog: Cukrzyca jest chorobą, w której kluczową rolę odgrywa edukacja pacjenta, w większym zakresie niż w większości innych chorób. Mówi się, że pacjent samodzielnie podejmuje nawet 95 proc. codziennych, mniejszych i większych decyzji terapeutycznych. Nie może jednak podejmować właściwych decyzji, jeśli nie wie wystarczająco dużo o swojej chorobie i mechanizmach nią rządzących. Nasze państwo nie zapewnia jednak większości chorych stosownej edukacji, pacjenci nie otrzymują więc kluczowego (oprócz farmakoterapii) narzędzia do walki z chorobą.

Zdaniem prof. dr. hab. med. Artura Mamcarza, kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, najważniejsza jest profilaktyka: Po pierwsze, należy zrobić wszystko, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy. Jeśli pacjenci będą żyli zgodnie z wytycznymi prewencyjnymi, będą szczupli, aktywni fizycznie, nie będą palić i będą stosować odpowiedni sposób żywienia, wtedy ryzyko wystąpienia cukrzycy obniży się. Konieczne jest zatem jak najszybsze wprowadzenie ogólnopolskiego kompleksowego programu zapobiegania, wczesnej diagnozy i leczenia cukrzycy.

Opracowano na podstawie raportu ?Serce dla cukrzycy. Zapobieganie
 i leczenie powikłań sercowo-naczyniowych cukrzycy typu 2 ? perspektywa polskiego pacjenta?