Diagnostyka odgrywa coraz większą rolę w leczeniu nowotworów, prognozowaniu przebiegu choroby, dobieraniu sposobu leczenia. W 2023 roku musimy poprawić standardy diagnostyki patomorfologicznej i molekularnej – podkreślali eksperci podcza konferencji zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Onkologiczne i Fundację TO SIĘ LECZY. Jednak postulatów na 2023 rok w onkologii jest znacznie więcej.
Tematem przewodnim tegorocznej konferencji kampanii „RAK. TO SIĘ LECZY!” była rola wczesnej oraz kompleksowej diagnostyki w skutecznym leczeniu nowotworów oraz zmapowanie sytuacji w zakresie wdrażania kompleksowej opieki onkologicznej w Polsce.
Masz wpływ
Profilaktyka pierwotna i wtórna to obszar, na który każdy z nas ma wpływ. A zatem posiada klucz do utrzymania zdrowia i wczesnego wykrycia potencjalnych zmian nowotworowych. Nie jest tajemnicą, że ograniczenie używek, zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała to podstawowe czynniki budujące nasze zdrowie i odporność.
Po 2 latach pandemii, kiedy dostęp do badań był utrudniony, jest czas na nadrobienie zaległości
i wypracowanie na nowo nawyku regularnego uczestnictwa w badaniach. Ważną rolę w tym procesie może odegrać medycyna pracy.
– Współczesne możliwości medycyny pracy oraz budowanie postaw prozdrowotnych poprzez wdrażanie różnorodnych programów profilaktycznych właśnie w miejscu pracy są niezwykle ważne. Od wielu lat jako Pracodawcy RP postulujemy o poszerzenie kompetencji lekarzy medycyny pracy oraz wdrożenie gabinetów pomocy doraźnej w zakładach pracy. Zdrowy pracownik, to zdrowe społeczeństwo.
– podkreślał dr Andrzej Mądrala, Członek Rady Pracodawców RP.
– Profilaktyka zdrowotna i wczesna diagnostyka są inwestycją w podnoszenie efektywności systemu ochrony zdrowia. Konieczne jest wytyczenie efektywnych ścieżek pacjenta – od badań przesiewowych poprzez diagnozę i zapoczątkowanie procesu terapeutycznego – dodał Andrzej Mądrala.
Czujność onkologiczna
– Lekarze mają wiedzę jakie objawy mogą sugerować chorobę nowotworową różnych narządów, ale równocześnie musimy pamiętać, że choroba nowotworowa przez lata może toczyć się bezobjawowo,
a pierwsze objawy są często bardzo niespecyficzne i to powoduje dużą trudność w diagnostyce – mówiła o wyzwaniach w pracy lekarza POZ, prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. – Mamy narzędzia dzięki którym diagnostyka może być względnie szybka, mam na myśli kartę DILO, ale ważne by lekarz wiedział komu ją wystawić. – dodała ekspertka.
Ważna jest jednocześnie edukacja pacjentów i ich świadomość np. dotycząca niepokojących objawów, dostępnych badań przesiewowych czy umiejętności poruszania się po systemie opieki zdrowotnej. Niepokojący bowiem jest fakt, że aż 39% ankietowanych nie wie, że są bezpłatne badania diagnostyczne, a 2/3 nie wykonuje regularnych badań diagnostycznych – wynika
z badania[1] przeprowadzonego przez Stowarzyszenie Sarcoma. Edukacja to podstawa. – Ale równie ważna jest poprawa dostępu do badań dla mieszkańców mniejszych miejscowości oraz przyspieszenie procesu diagnostyki na poziomie lekarza POZ – wskazał Kamil Dolecki, prezes Stowarzyszenia Sarcoma.
– Edukacja powinna być obustronna, pacjentów i lekarzy. Z praktyki wiemy, że wielu lekarzy POZ nadal nie ma świadomości przykładowo, że może przyspieszyć proces diagnostyki onkologicznej, zlecając tomografię komputerową, co jest niezwykle ważne w przypadku podejrzenia raka płuca – dodała Aleksandra Wilk, dyrektor Sekcji Raka Płuca, Fundacji TO SIĘ LECZY.
Diagnostyka kluczem do leczenia
Pacjent z podejrzeniem nowotworu powinien mieć wykonane dokładne badania diagnostyczne zgodnie z aktualnymi standardami i wytycznymi. – Nastąpił ogromy postęp w diagnostyce nowotworów. Rozpoznanie patomorfologiczne to aktualnie ocena stopnia zaawansowania, czynników predykcyjnych i prognostycznych oraz znaczenie diagnostyki molekularnej. Patomorfolog obecnie musi mieć dostęp do badań molekularnych, aby w ogóle postawić rozpoznanie – mówiła prof. Anna Szumera – Ciećkiewicz z Zakładu Patomorfologii Nowotworów, NIO-PIB w Warszawie,
Szczególną rolę w procesie diagnostyki i planowania leczenia pełnią badania molekularnie.
– Genetyka staje się podstawą rozpoznania patomorfologicznego, umożliwia wdrożenie leczenia na miarę konkretnego pacjenta oraz monitorowanie efektów leczenia, czy dochodzi do oporności i wówczas wykrycia nowych mutacji, co pozwala na podanie kolejnych terapii – zaznaczył dr Andrzej Tysarowski,Kierownik Pracowni Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów Pracowni Wdrażania i Walidacji Molekularnych Technik Diagnostycznych, NIO-PIB w Warszawie.
W teorii wszystko wygląda bardziej optymistycznie, mamy refundację badań molekularnych, które otwierają dostęp do najnowocześniejszych terapii lekowych. W praktyce jednak jest mniej kolorowo. Nadal diagnostyka molekularna nie jest wykonywana u wszystkich pacjentów onkologicznych – Przykładowo, tylko 30% pacjentów z rakiem płuca jest kompleksowo zdiagnozowanych, mając wykonany pełny profil badań genetycznych. Często materiał biologiczny wędruje po całej Polsce i pofragmentowany, co wydłuża czas i zagraża jakości badań. Bardzo istotne aby diagnostyka była scentralizowana w dużych jednostkach, które są w stanie wykonać ją kompleksowo – dodał dr Tysarowski.
Potwierdziła to Aleksandra Wilk – Wiele ośrodków wykonuje tylko podstawowe badania genetyczne
i podaje pacjentom chemioterapię, tak nie powinno być. Pacjenci boją się że nie będą leczeni, że stracą szansę na innowacyjne leczenie i zdrowie.
Dlatego tak ważne jest, aby dostęp do diagnostyki molekularnej uległ poprawie, a jej jakość była monitorowana. – Pomoże w tym wdrożenie akredytacji w diagnostyce morfologicznej oraz wyodrębnionego finansowania badań molekularnych – wskazał prof. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Takie kroki zakłada Narodowa Strategia Onkologiczna.
Opieka kompleksowa jest dla pacjenta
Pod koniec stycznia b.r. Sejm przyjął projekt ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej, zatem rok 2023 ma przebiegać pod znakiem wdrażania opieki koordynowanej w całym kraju. Czego możemy się spodziewać bazując na wnioskach z pilotażu? Dlaczego to rozwiązanie jest tak pilnie potrzebne?
– Z punktu widzenia pacjenta, Krajowa Sieć Onkologiczna oznacza poprawę komunikacji z pacjentem, poprzez dostęp do infolinii i koordynatora od momentu, gdy pacjent wchodzi na ścieżkę diagnostyczną – podkreślił prof. Adam Maciejczyk, past prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu.
– Uporządkowanie systemu leczenia onkologicznego to jest to, o co walczyliśmy od wielu lat. Ważne będzie także wdrożenie jednolitych wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych, które powstają we współpracy z NCCN – dodał prof. Andrzej Kawecki, dyrektor ds. klinicznych NIO-PIB w Warszawie.
– Informacja dla pacjentów jest często rozproszona, mało ukierunkowana, a pacjent powinien mieć wsparcie w poruszaniu się po systemie – dlatego tak ważne jest wprowadzenie opieki koordynowanej jak najszybciej – zaznaczył prof. Piotr Rutkowski. – Koordynacja opieki to nie jest nowy pomysł, a sprawdzone rozwiązanie w innych krajach. Krajowa Strategia Onkologiczna jest integralnym elementem Narodowej Strategii Onkologicznej.
Wdrożenie KSO będzie przebiegać etapowo. – Krajowa Sieć Onkologiczna nie wejdzie z dnia na dzień, to będzie proces. Duża praca przed nami. Bardzo ważne będzie zapewnienie finansowania kompleksowych procedur – podkreśliła dr Bożena Cybulska- Stopa zKlinika Onkologii Klinicznej, NIO-PIB, Oddział w Krakowie.
Postulaty środowiska
Eksperci i przedstawiciele pacjentów zabrali najważniejsze postulaty w zakresie poprawy profilaktyki i opieki onkologicznej. Najważniejsze z nich to:
– usprawnienie profilaktyki onkologicznej,
– wykorzystanie potencjału lekarzy medycyny pracy we wdrażaniu programów profilaktycznych,
– przyspieszenie wstępnego rozpoznania na etapie lekarza POZ,
– skrócenie czasu diagnostyki i dostęp do kompleksowej diagnostyki onkologicznej,
– edukacja pacjentów i lekarzy,
– wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej,
– wdrożenie narodowego portalu onkologicznego,
– kontrola jakości organizacji systemu opieki onkologicznej i analizowanie danych,
– edukacja zdrowotna w szkołach.
– Za rok sprawdzimy, czy i jak postulaty zostały zrealizowane. Ale ważne jest to, ze my pracujemy w sposób ciągły, konsekwentny, dzień po dniu, w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej i innych inicjatyw – spuentował prof. Rutkowski.