Obrzęk w przebiegu wysiękowej postaci AMD to jedno z najczęstszych wskazań do wykonania OCT. Platforma ZEISS FORUM umożliwia szybką diagnostykę, ułatwia analizę skuteczności schematu leczenia oraz komunikację z pacjentem.
W wysiękowej postaci AMD, dotyczącej siatkówki centralnej, istotą diagnostyki oraz oceny odpowiedzi na leczenie jest ocena obecności lub zmiany obrzęku plamki w postaci płynu śródsiatkówkowego (intraretinal fluid, IRF) oraz podsiatkówkowego (subretinal fluid, SRF), istnienie neowaskularyzacji plamkowej (MNV) oraz ? w schemacie niekorzystnym dla pacjenta ? pojawianie się i powiększanie obszarów zaniku fotoreceptorów czy blizny podsiatkówkowej. Monitorowanie wyżej opisanych cech charakterystycznych jest oceną anatomicznej odpowiedzi na leczenie.
OCT ? PODSTAWOWE BADANIE
Optyczna koherentna tomografia plamki (optical coherent tomography, OCT) jest obecnie podstawowym badaniem diagnostycznym w każdej postaci choroby plamki. W przypadku AMD wykonuje się ją rutynowo w procesie diagnostyki i monitorowania leczenia, ponieważ, obrazując wszystkie warstwy siatkówki, ukazuje w zasadzie całość zmian związanych z chorobą i to już w bardzo wczesnej fazie schorzenia, co ma kluczowe znaczenie dla momentu włączenia leczenia, a co za tym idzie ? rokowania.
W trakcie monitorowania leczenia kluczowe staje się porównywanie badań wykonywanych przy kolejnych punktach kontrolnych w celu podjęcia decyzji odnośnie kontynuacji terapii oraz daty kolejnej wizyty lub iniekcji. Są to decyzje niezwykle ważne z punktu widzenia zarówno lekarza, jak i pacjenta, a zatem bardzo istotny jest sposób, w jaki są podejmowane. Idealna metoda porównywania wyników badań powinna być precyzyjna, szybka i pozwalać na łatwe zobrazowanie pacjentowi postępów leczenia oraz przyczyny ewentualnej zmiany schematu. Typowo mamy do dyspozycji porównanie dwóch skanów: wykonanego w trakcie wizyty obecnej oraz poprzedniej, z analizą zmiany grubości siatkówki w plamce oraz podglądem do skanu centralnego (Rys 1.).
Trudno w ten sposób podjąć wiążącą decyzję, a zatem w celu dokładniejszej oceny okulista prowadzący zmuszony jest do ręcznej analizy skanów (najczęściej HD) z kolejnych badań. Ten sposób jest dokładny, ale zajmuje więcej czasu. Jeśli dodać do tego jeszcze porównywanie dat iniekcji w celu oceny skuteczności leczenia, cały proces można uznać za niesłychanie czasochłonny, jednak do niedawna wydawać by się mogło, że jedynie w ten sposób można dokładnie zanalizować stan plamki oraz odpowiedź na wybrany schemat terapii. Na szczęście z pomocą przychodzi nam nowoczesna technologia.
ANALIZA SCHEMATU LECZENIA
W Klinice Okulistyki Spektrum korzystamy z platformy Forum firmy ZEISS, czyli ?skalowalnego oprogramowania okulistycznego?, która według definicji producenta jest? systemem integrującym dane z aparatów oraz poprawiającym efektywność pracy?, zaś dla lekarza praktyka jest po prostu narzędziem wspierającym integrację i zaawansowaną analizę danych z badań pacjentów. Innymi słowy, otwierając jeden program, mamy nie tylko podgląd do badań wykonanych u danego pacjenta na różnych aparatach (OCT plamki i tarczy, biometria, pole widzenia, fundus kamera, angioOCT), ale również możliwość ich porównania oraz dodawania schematów leczenia i innych wydarzeń medycznych na przestrzeni całego czasu obserwacji. Poniżej, na przykładzie prowadzenia pacjentów z wysiękową postacią AMD, będzie zaprezentowanych kilka funkcjonalności Forum firmy ZEISS, z zaznaczeniem, iż jest to jedynie część możliwości tej platformy.
Przede wszystkim, po naciśnięciu jednego przycisku (Macular Thickness Analysis) zamiast mozolnej analizy pojedynczych badań otrzymujemy podgląd do trzech dowolnych skanów na przestrzeni czasu, z możliwością wyboru dat porównywanych badań oraz analizowanych parametrów liczbowych, rodzaju obrazu (skany B przekrojowe, HD czy en face na różnych poziomach siatkówki) (Rys. 2).
W dodatku, aby ułatwić sobie proces analizy schematu leczenia, można w prosty sposób zaznaczyć, w którym momencie pacjent otrzymał iniekcję. Określamy, jaki lek pacjent otrzymał, wybieramy datę oraz rodzaj zdarzenia medycznego ? do wyboru mamy iniekcję, lek miejscowy czy zabieg operacyjny; możemy również zdefiniować własne zdarzenie. Każdorazowo można iniekcję opisać ręcznie, dodając komentarz, lub ustalić szablon, który dodatkowo przyspiesza tę procedurę (Rys. 2). Dzięki temu, wchodząc w zakładkę ?Macular Thickness Analysis?, poza podglądem do trzech ostatnio wykonanych badań (lub innych, wybranych przez użytkownika metodą ?przeciągnij i upuść?), mamy doskonale widoczny przebieg dotychczasowego leczenia.
Schemat leczenia, który zdobywa coraz większą popularność, zwłaszcza w dobie obecnej konieczności minimalizacji wizyt oraz bardziej niż zwykle precyzyjnego ich planowania, czyli ?Treat and Extend?, jest związany z wydłużaniem lub skracaniem odstępów między wizytami/iniekcjami ? w zależności od stanu plamki. Nanosząc momenty podania iniekcji w Forum, otrzymujemy informację o czasie, jaki upłynął między iniekcjami. To z kolei, w zależności od stanu plamki, pozwala precyzyjnie zaplanować datę kolejnego podania leku.
Kolejną przydatną cechą jest możliwość ustawienia szablonu dla iniekcji, na którym różnymi kolorami zaznaczamy rodzaj zastosowanej substancji czynnej. Dzięki temu, analizując przebieg leczenia, od razu widać, w jakim momencie nastąpiła zmiana (tzw. switch), oraz jakie leki były stosowane.
Rys. 1 Porównanie skanów z badania poprzedniego i obecnego
w protokole Macular Change: Macular Cube.
KOMUNIKACJA Z PACJENTEM
Idealne narzędzie do analizy badań służy głównie lekarzowi i ma na celu podejmowanie trafnych decyzji terapeutycznych. Ale komunikacja z pacjentem jest równie ważnym aspektem naszej pracy. Forum można wykorzystać również do tego, aby w prosty sposób pokazać pacjentowi przebieg jego schorzenia i zobrazować zmiany, jakie zaszły na przestrzeni czasu (Rys. 3). Mówi się, że obraz bywa wart więcej niż tysiąc słów. I wydaje się, że w tym przypadku tak właśnie jest.
Podsumowując, stosowanie platformy ZEISS Forum to możliwość przyspieszenia procesu diagnostycznego, ułatwienie analizy skuteczności schematu leczenia oraz prostsza komunikacja z pacjentem. Po bliższym poznaniu korzystanie z tego narzędzia staje się prostym procesem, ułatwiającym pracę lekarzowi zajmującemu się leczeniem chorób plamki ? i nie tylko.
Rys. 2 Zakładka Macular Thickness Analysis, pozwalająca
na dokładną ocenę przekrojów siatkówki oraz nanoszenie
zdarzeń medycznych na osi czasu.
Rys. 3 Niekorzystny przebieg odwarstwienia nabłonka barwnikowego
powikłany jego pęknięciem i powstaniem zaniku; FORUM pozwala
nanosić objaśnienia, aby obraz był bardziej czytelny.
Dr n. med. Dorota Maria Kaczmarek