Badanie CANVAS wykazało bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe kanagliflozyny, a dodatkowo udowodniło jej działanie protekcyjne; kanagliflozyna o 14 proc. zmniejsza ryzyko wystąpienia zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych oraz zawału i udaru serca niezakończonego zgonem. Oprócz tego zauważono nefroprotekcyjne działanie kanagliflozyny – mówi prof. dr hab. n. med. Grzegorz Dzida, diabetolog z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Na czym polega mechanizm działania kanaglifiozyny?
Kanagliflozyna należy do inhibitorów SGLT-2. To transportery sodowo-glukozowe, dzięki którym między komórką a przestrzenią pozakomórkową transportowane są cząsteczki glukozy oraz jony sodowe. W organizmie człowieka tego typu transporterów jest wiele, natomiast z punktu widzenia diabetologicznego, kardiologicznego i nefrologicznego interesują nas właśnie transportery SGLT-2 zlokalizowane w cewce bliższej nefronu. Odpowiadają one za wchłanianie 90 proc. glukozy, która zostaje przefiltrowana do moczu pierwotnego. Blokowanie tego kanału powoduje, że glukoza nie zostaje wchłonięta, tylko jest wydalana z moczem. W związku z tym, że w cukrzycy typu 2 ma miejsce za duża aktywność tego kanału, jego zablokowanie powoduje utratę nadmiaru glukozy wraz z moczem. Jest to unikalny mechanizm działania niezależny od insuliny, dzięki któremu obniża się stężenie glukozy we krwi. Pozostałe 10 proc. wchłania transporter SGLT-1, również położony w przewodzie pokarmowym, choć nieco niżej. On też odpowiada za wchłanianie glukozy, więc zablokowanie transportera SGLT-1 nie dość, że nasila cukromocz, to jeszcze zmniejsza wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego.
Wśród flozyn, czyli inhibitorów SGLT-2, mamy kanagliflozynę, empagliflozynę, dapagliflozynę i ertugliflozynę. Ta ostatnia nie wykazała działań protekcyjnych, w związku z czym odchodzi pomału w niepamięć.
Kanaglifiozynę testowano w badaniu CANVAS.
Tak. Badanie CANVAS wykazało bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe kanagliflozyny, a dodatkowo udowodniło jej działanie protekcyjne; kanagliflozyna o 14 proc. zmniejsza ryzyko wystąpienia major adverse cardio- vascular events (poważnych niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych – przyp. red.), na które składają się zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych oraz zawał i udar serca niezakończone zgonem. Pod tym względem kanagliflozyna zbliżona jest do empagliflozyny. Oprócz tego zauważono nefroprotekcyjne działanie kanagliflozyny. Z tego względu przeprowadzono badanie CREDENCE dedykowane pacjentom z cukrzycową chorobą nerek. Szybko je przerwano, ponieważ zauważono znaczne korzyści nefroprotekcyjne u pacjentów biorących kanagliflozynę w stosunku do placebo. Okazało się, że kanagliflozyna zapewnia bardzo skuteczną protekcję nerkową i zmniejsza śmiertelność u pacjentów z cukrzycową chorobą nerek. Stąd zmiana wskazań do stosowania kanagliflozyny, którą można stosować u pacjentów z upośledzoną funkcją nerek. Badań nie rozszerzono na populację osób bez cukrzycy.
Jeśli natomiast chodzi o działanie przeciwhiperglikemiczne, to w przypadku kanagliflozyny jest ono jednym z najsilniejszych, zwłaszcza w drugiej dawce wynoszącej 300 mg na dobę; kanagliflozyna jest jedyną z wymienionych flozyn, która również blokuje transporter SGLT-1.
Czy kanaglifiozynę można stosować w terapii skojarzonej?
Oczywiście. Dążymy do tego, żeby stosować flozyny w terapii skojarzonej jak najczęściej. Są już nawet preparaty złożone zawierające kanagliflozynę i metforminę w jednej tabletce, na razie w Polsce niedostępne. Kanagliflozyna nie wchodzi w interakcję z innymi lekami, można ją stosować także z pioglitazonem i insuliną, tylko musimy pamiętać, że wówczas należy zredukować dawkę insuliny.
Kanaglifiozyna jest dobrze tolerowana przez pacjentów z cukrzycą typu 2?
Jak najbardziej. Obawialiśmy się różnych działań niepożądanych, natomiast w momencie, kiedy stosujemy ją coraz powszechniej, te działania występują rzadko. Tyle tylko, że zastosowanie kanagliflozyny – jak każdej flozyny – powinna poprzedzać edukacja pacjenta co do higieny intymnej, dlatego że cukromocz powoduje skłonność do infekcji grzybiczych i zewnętrznych okolic narządów płciowych. Oprócz tego leki te działają diuretycznie – oznacza to, że z wydalaną glukozą oraz sodem z organizmu ucieka również woda – wymagany jest więc odpowiedni poziom nawodnienia.
Powiedzieliśmy już o działaniu nefro- i kardioprotekcyjnym kanaglifiozyny. Czy znane są jeszcze inne korzyści wynikające ze stosowania tej substancji?
Działanie metaboliczne kanagliflozyny odnosi się również do wpływu na masę ciała – stosując ją, możemy liczyć na utratę ok. 4 kg. Z kolei działanie hipotensyjne kanagliflozyny podobne jest do działania diuretyku tiazydowego. Jest to ok. 3–4 mm słupka rtęci, jeżeli chodzi o ciśnienie skurczowe. W przypadku kanagliflozyny możemy również mówić o korzystnym wpływie na profil lipidowy. Pojawiają się też badania mówiące o korzystnym wpływie w stłuszczeniowej chorobie wątroby. Poza tym kanagliflozyna zwiększa produkcję erytropoetyny, hormonu pobudzającego krwinki czerwone do wzrostu i powodującego wzrost hematokrytu, czyli nośnika tlenu dla organizmu. Powoduje także zmniejszenie ilości sodu w tkankach, co może być jednym z mechanizmów działania kardioprotekcyjnego.