W Polsce potrzebne jest większe wsparcie dla szkół i rodziców w zakresie pomocy psychologicznej dla dzieci i młodzieży – takiego zdania jest aż 86 proc. respondentów badania* przeprowadzonego na zlecenie Adamed. Aby wzmocnić dobrostan psychiczny uczniów, Fundacja Adamed wraz z serwisem Życie warte jest rozmowy rozpoczęła projekt „Wspierająca Szkoła”, którego celem jest budowanie wspierającego otoczenia dla młodych osób w kryzysie psychicznym.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że do 2030 roku depresja może być najczęściej występującym schorzeniem. Przyczyniają się do tego wyzwania współczesnego świata, m.in. pandemia i lockdown, wojna w Ukrainie. Kryzysy psychiczne coraz częściej dotykają też dzieci i młodzież: młode osoby nie radzą sobie z wysokimi wymaganiami, borykają się z samotnością i wykluczeniem, brakiem zrozumienia przez rówieśników i rodziców.
Zatrważające są dane statystyczne dotyczące prób samobójczych dzieci i młodzieży: w 2022 roku odnotowano ponad 2 tys. przypadków. Zgonem zakończyło się 150 prób samobójczych. Najmłodsze osoby targające się na swoje życie miały 7-12 lat. Z raportu serwisu Życie warte jest rozmowy wynika, że pomiędzy 2021 a 2020 rokiem nastąpił wzrost zachowań samobójczych o 77 proc., a śmierci samobójczych o 19 proc.
Impuls do działania
W odpowiedzi na wyzwania związane z pogarszającym się stanem psychicznym młodzieży, Fundacja Adamed nawiązała współpracę z ekspertami z dziedziny zdrowia psychicznego, działającymi w ramach serwisu Życie warte jest rozmowy. Na początku nowego roku szkolnego Fundacja Adamed uruchamia pilotażowy projekt „Wspierająca Szkoła” skierowany do uczniów, rodziców i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Jego celem jest profilaktyka zachowań samobójczych, dostarczenie wiedzy nauczycielom, rodzicom oraz grupie rówieśniczej. Uczy, jak wspierać młode osoby w kryzysie, gdzie szukać pomocy i jak jej udzielać.
– Zgodnie z misją Adamed „Odpowiadamy na kluczowe wyzwania współczesnej medycyny”, jako Fundacja Adamed postanowiliśmy odpowiedzieć na problem pogarszającego się stanu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, bo w dobie po pandemii jest to wyzwanie dla nas jako społeczeństwa – wyjaśnia dr n. med. Małgorzata Adamkiewicz, Prezes Fundacji Adamed. – Wspólnie z ekspertami merytorycznymi stworzyliśmy program „Wspierająca Szkoła”, aby skutecznie wesprzeć uczniów w obszarze zdrowia psychicznego. Będziemy budować wśród dzieci, młodzieży, nauczycieli i rodziców świadomość dotyczącą stanu psychicznego dzieci i młodzieży. Będziemy działać prewencyjnie i zapobiegać próbom samobójczym, bo przecież część z nich może zakończyć się tragicznie. Udostępniamy nauczycielom i rodzicom wiedzę i narzędzia, by skutecznie zapobiegali zachowaniom samobójczym wśród młodych. Placówki szkolne uczestniczące w programie zyskają miano „Wspierającej Szkoły” – dodaje dr n. med. Małgorzata Adamkiewicz.
Dać dzieciom siłę
Dzieci i nastolatki nie mają jeszcze wypracowanych kompetencji, jak radzić sobie w kryzysowych sytuacjach. To dorośli, rodzice, nauczyciele i pedagodzy, powinni być empatycznym wsparciem, które ułatwi młodym osobom trudny okres dorastania.
– Po pandemii o ok. 30 proc. wzrosło zapotrzebowanie na pomoc psychologiczną, psychologiczno-terapeutyczną i psychiatryczną dzieci i młodzieży – zauważa prof. dr hab. n. med. Małgorzata Janas-Kozik, członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. – Ta kwestia dotyczy nie tylko Polski, ale całego świata. Gama objawów depresyjnych może być bardzo różna, dlatego każda zmiana u młodego człowieka powinna wzbudzić czujność i zapalić czerwone światło u dorosłych. A kiedy zwracamy uwagę na dziecko? Jak coś zbroi, dostanie złą ocenę, pokłóci się z kolegą – zaznacza prof. Janas-Kozik.
Zaniedbanie zdrowia psychicznego młodych ludzi może prowadzić m.in. do zaburzeń odżywiania, lęków, depresji. Ważna jest więc profilaktyka, aby dziecko w domu czuło się spokojne, bezpieczne, że ma wsparcie.
– Nikt nie rodzi się idealnym rodzicem. Dlatego rodziców również trzeba wesprzeć, oni muszą być silni i nie mogą wątpić w swoje umiejętności, żeby mogli dać siłę własnym dzieciom – uważa prof. dr hab. n. med. Małgorzata Janas-Kozik.
Klucz do wsparcia emocjonalnego
– Wystarczą dwie sekundy, że powiedzieć dziecku „Kocham cię, jesteś dla mnie ważny” – podpowiada Lucyna Kicińska, członkini Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. – To ważne komunikaty, które będą budowały poczucie bezpieczeństwa, zaufanie do rodziców. Dzieci będą wiedziały, że mogą do nich przyjść, kiedy coś się dzieje. Kluczem do wsparcia emocjonalnego są cztery „Z”: zauważ, zapytaj, zaakceptuj, zareaguj. Pokazują, że zarówno nauczyciel, rodzic, przyjaciel może pomóc. Kiedy widzimy, że coś dzieje się z dzieckiem, np. płacze, nie pytajmy, czy coś się stało. Zauważ: „Widzę, że płakałeś, martwię się”. Zapytaj: „Czy możesz mi powiedzieć, co się stało?”. Zaakceptuj: choćby wydawało się, że reakcja dziecka jest nadmierna, to trzeba zaakceptować to, że dziecko cierpi. Zareaguj: poszukaj pomocy dla dziecka, zapewnij, że np. zapiszesz je do psychologa.
Budowanie wspierającego otoczenia
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna w dniach 11-14 sierpnia 2023 roku na zlecenie Adamed Pharma, 54 proc. rodziców dzieci w wieku szkolnym uważa, że polskie szkoły nie zapewniają wystarczającego dostępu do usług psychologicznych, tylko 27 proc. rodziców potwierdziło, że szkoły, w których uczą się ich dzieci organizowały spotkania z rodzicami w sprawie zdrowia psychicznego uczniów, np. na temat przeciwdziałania samobójstwom lub dotyczące walki z depresją. 86 proc. respondentów uważa, że konieczne jest większe wsparcie dla szkół i rodziców w zakresie pomocy psychologicznej dzieci i młodzieży, natomiast 69 proc, jest zdania, że szkoły nie zapewniają wystarczającego dostępu do usług psychologicznych.
– Program Fundacji Adamed „Wspierająca Szkoła” stanowi wyjątkowe i potrzebne działanie, które doskonale wpisuje się w aktualne wyzwania związane z dobrostanem psychicznym dzieci i młodzieży. Budowanie wspierającego otoczenia dla młodych osób w kryzysie psychicznym oraz kształtowanie świadomości społecznej w tej kwestii są niezwykle istotne – podkreśla Lucyna Kicińska.
– Jesteśmy dumni, że wspólnie z Fundacją Adamed możemy realizować tak ważny społecznie projekt. Program ten nie tylko skupia się na wsparciu uczniów, ale także edukuje nauczycieli i rodziców w kwestii radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi. To ważny krok w kierunku prewencji i budowania zdrowego środowiska dla naszych najmłodszych, w którym mogą się rozwijać bezpiecznie i pewnie – mówi dr n. hum. Halszka Witkowska, pomysłodawczyni i koordynatorka inicjatywy Życie warte jest rozmowy, współorganizatora programu „Wspierająca Szkoła”.
Pilotaż w pięciu placówkach
Pierwsze warsztaty oraz działania edukacyjne już wkrótce rozpoczną się w pięciu wybranych placówkach w ramach pilotażu tego projektu. Szkoła, która skorzysta z pełnego pakietu oferowanego w ramach programu otrzyma Certyfikat „Wspierająca Szkoła”.
– Bardzo cieszymy się, że jako jedna z pierwszych szkół możemy wziąć udział w pilotażu programu „Wspierająca Szkoła” – mówi Jacek Chmiel, dyrektor Społecznej Szkoły Podstawowej nr 26 w Warszawie im. prof. Jigoro Kano, która bierze udział w programie Fundacji Adamed. – Widzimy na co dzień, obserwując naszych uczniów, jak ważne jest wsparcie w obszarze zdrowia psychicznego. Ten program oferuje nam narzędzia, które pomagają w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi oraz wspierają proces tworzenia przyjaznej atmosfery w szkole. Szkolą kadrę nauczycielską, rodziców oraz młodzież jak być uważnym i dostrzec osobę w kryzysie. Umieć jej pomóc lub wiedzieć, gdzie tej pomocy szukać.
Jakie narzędzia oferuje program „Wspierająca Szkoła”
Do młodzieży – osoby w kryzysie: pomoc w szkole przez przeszkolonych w ramach programu nauczycieli i psychologów szkolnych; wsparcie i dostęp do informacji w szkole zawsze, gdy jest to potrzebne; indywidualny kontakt ze specjalistą.
Do młodzieży – rówieśnicy osób w kryzysie: materiały edukacyjne dot. pomocy rówieśniczej przygotowane przez rówieśników we współpracy z ekspertami Życie warte jest rozmowy; zajęcia prowadzone w szkole przez przeszkolonych w programie nauczycieli i psychologów szkolnych; wsparcie i dostęp do informacji w szkole zawsze, gdy jest to potrzebne.
Do szkół – dyrektorzy, nauczyciele, pedagodzy i psychologowie szkolni: pakiet szkoleń dla nauczycieli; pakiet indywidualnych konsultacji dla nauczycieli po szkoleniach w trakcie roku szkolnego; materiały edukacyjne i poradniki („Wsparcie ucznia po próbie samobójczej”, „Pierwsza pomoc emocjonalna”); przygotowanie spersonalizowanej procedury interwencji kryzysowej dla szkoły; pomoc w uruchomieniu zespołu kryzysowego.
Do rodziców: spotkanie edukacyjne dla rodziców prowadzone przez specjalistów Fundacji Życie warte jest rozmowy; materiały edukacyjne – m.in. poradnik „Wsparcie rodziców w kryzysie dziecka”; pakiet konsultacji; wsparcie i dostęp do informacji w szkole zawsze, gdy jest to potrzebne.
*Badania przeprowadzone przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na zlecenie Adamed Pharma (11-14 sierpnia 2023)
Organizatorzy projektu „Wspierająca Szkoła”: Fundacja Adamed oraz Fundacja Życie warte jest rozmowy Patroni: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, Polskie Towarzystwo Suicydologiczne Partner: Adamed Pharma
Szczegółowe informacje dotyczące programu, jego założeń, czasu trwania, uczestniczących szkół, patronatów, specjalistów oraz materiałów merytorycznych dostępne są na stronie internetowej projektu www.wspierajacaszkola.pl.