CyberKnife – celowanie w guza

Wiązki promieniowania precyzyjnie trafiają w nowotwór, nie uszkadzając sąsiadującej zdrowej tkanki. Umożliwia to leczenie guzów zlokalizowanych w trudno dostępnych narządach: w mózgu, kręgosłupie, płucach, wątrobie, prostacie, trzustce.

CyberKnife (nóż cybernetyczny) to nowoczesne, w pełni zautomatyzowane urządzenie do radiochirurgii (radioterapii stereotaktycznej) – nieinwazyjnego leczenia guzów nowotworowych. Nie wymaga użycia skalpela, znieczulenia czy uśpienia. Zabieg polega na napromienianiu guza wiązkami promieniowania X o wysokiej energii wysyłanych z różnych kierunków tak, by zdrowe tkanki w sąsiedztwie guza zaabsorbowały jak najmniejszą dawkę energii jonizującej.

Nóż cybernetyczny to jedyna technologia radiochirurgii, która umożliwia śledzenie poruszeń guza i automatyczną zmianę kierunku wiązki promieniowania. Kierowane jest ono dokładnie do guza, zaś dawka docierająca do zdrowych tkanek jest znacznie mniejsza niż w przypadku konwencjonalnej radioterapii. Jakie są korzyści dla pacjenta z terapii CyberKnife?

Prosto w nowotwór

System CyberKnife składa się m.in. z akceleratora zamontowanego na zautomatyzowanym ramieniu, które zostało zaprojektowane specjalnie do stereotaktycznego podawania promieniowania pod setkami różnych kątów. W przeciwieństwie do innych urządzeń do radioterapii, robot może poruszać się w wielu kierunkach i płaszczyznach, podając przez cały czas wiązkę promieniowania wycelowaną dokładnie w zmianę nowotworową. Akcelerator jest umieszczony na ramieniu robota, który ma sześć stopni swobody, dzięki czemu może kierować z każdej strony na guz wiązki promieniowania.

CyberKnife może podawać leczniczą wiązkę promieniowania o wysokich gradientach spadku w obszarach krytycznych, np. w kręgosłupie na całej jego długości. System podaje przepisaną dawkę promieniowania w postaci wiązki o kształcie możliwie zbliżonym do kształtu zmiany nowotworowej, jednocześnie minimalizując napromieniowanie otaczających tkanek.

Tracking: śledzenie guza

W odróżnieniu od innych metod radioterapii, CyberKnife śledzi i automatycznie wprowadza korekty wobec poruszeń guza, dzięki czemu wiązka promieniowania przez cały okres leczenia jest skierowana na niego. System ma wbudowany mechanizm, który sprawia, że położenie napromienianego guza jest śledzone w czasie realnym i każda zmiana jego położenia jest rejestrowana, a niezbędne korekcje kierunku wiązek są wprowadzane na bieżąco. Korzyścią z takiej metody, zwanej trackingiem, jest dokładne napromienienie objętości guza i oszczędzenie otaczającej zdrowej tkanki.

Krótszy czas leczenia

W porównaniu do alternatywnych metod leczenia, które mogą trwać nawet 8-9 tygodni lub obejmować 40-45 sesji radioterapii, leczenie systemem Cyber-Knife może być zrealizowane w ciągu 1-5 sesji, których każda zajmuje zwykle od 45 minut do 2 godzin – w zależności od pacjenta. CyberKnife leczy większą dawką przypadającą na frakcję, co jest możliwe dzięki wysokiej dokładności. W odróżnieniu od radioterapii konwencjonalnej CyberKnife pozwala na napromienianie więcej niż jednej zmiany nowotworowej w ramach tego samego leczenia.

Nieinwazyjność zabiegu

Proces leczenia systemem CyberKnife jest całkowicie nieinwazyjny – wyjątkiem jest czasem przed właściwym leczeniem umieszczenie w otoczeniu guza markerów, które umożliwiają dokładniejsze skierowanie wiązki promieniowania na guz. Nie ma konieczności wykonywania nacięć, znieczulenia czy hospitalizacji pacjenta. Zabieg jest krótki, bezbolesny. Można napromienić guza precyzyjnie, nie naruszając ważnych życiowo struktur. Robot CyberKnife porusza się cicho wokół pacjenta, który leży wygodnie na specjalnym stole zabiegowym. Robot może przemieszczać się niemal we wszystkich kierunkach, by podać całkowitą przepisaną dawkę leczenia.

W porównaniu do brachyterapii dużą mocą dawki (HDR), system CyberKnife podaje do guza tę samą dawkę promieniowania zabijającą raka, ale bez wprowadzania cewników. HDR oznacza zwykle konieczność pozostania w szpitalu przez 24 godziny oraz wprowadzeniem do guza 15-20 cewników. Urządzenie wsuwa w każdy z cewników po kolei pojedyncze wysoce radioaktywne ziarno z irydu.

Z USA do Polski

Technologia CyberKnife jest stosowana na świecie już od ponad 10 lat. CyberKnife został dopuszczony do obrotu przez FDA w leczeniu nowotworów w obrębie głowy i podstawy czaszki w 1999 roku. W 2001 roku urządzenie zostało dopuszczone do obrotu przez FDA w leczeniu guzów w każdej części ciała, w tym w kręgosłupie. Obecnie na świecie pracuje około 200 urządzeń, najwięcej w USA i Japonii. W Europie radiochirurgia CyberKnife jest popularna głównie we Francji i Włoszech.

W Polsce są trzy ośrodki, w których przeprowadza się zabiegi radiochirurgii onkologicznej przy użyciu technologii CyberKnife: Centrum Onkologii w Gliwicach, Instytut Chirurgii Cybernetycznej (ICC) w Wieliszewie pod Warszawą i Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu.

W Polsce jest rocznie ponad 140 tys. zachorowań na nowotwory złośliwe. Terapia CyberKnife jest najlepszą metodą leczenia dla co najmniej 4 tys. pacjentów onkologicznych rocznie. To terapia z wyboru dla pacjentów z guzami niedostępnymi lub trudno dostępnymi chirurgicznie w mózgu, kręgosłupie, płucach, wątrobie, prostacie czy trzustce. Według szacunków ICC, w 2012 roku w Polsce wykonano ponad 900 zabiegów z użyciem CyberKnife.

Agencja Oceny Technologii Medycznych we wrześniu 2013 r. pozytywnie oceniła terapię Cyber Knife w leczeniu nowotworów pierwotnych i przerzutowych głowy oraz kręgosłupa, co jest jednym ze wskazań, w których CyberKnife ma zastosowanie.