NAGRODA ZAUFANIA ZŁOTY OTIS 2024 W KATEGORII DEBIUTY NAUKOWE
Są utalentowani, ambitni, z głowami pełnymi pomysłów oraz marzeń, które kiedyś mogą przerodzić się w przełomowe leki lub terapie ratujące ludzkie zdrowie i życie. Nie ulega wątpliwości, że o laureatach w kategorii „Debiuty naukowe” usłyszymy i przeczytamy jeszcze nieraz
Ciekawość świata towarzyszyła im od najmłodszych lat. Dr Tomasz Grzywa już jako 16-latek realizował projekty w ramach staży naukowych w różnych instytucjach. – Będąc uczniem klasy maturalnej, zacząłem pracę na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym w zespole prof. Pawła Włodarskiego, który, choć byłem bardzo młodym człowiekiem, dał mi duży kredyt zaufania. Po kilku latach ciężkiej pracy, w wieku 23 lat, obroniłem rozprawę doktorską jako najmłodsza osoba w Polsce – wspomina Tomasz Grzywa.
Mgr Wojciech Rogóż zawsze interesował się chemią i biologią. Ukończył biotechnologię medyczną na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. – To wyjątkowo ciekawy kierunek, gdyż łączy w sobie elementy nauk medycznych i farmaceutycznych, pozwalając spojrzeć na rozpatrywane zagadnienia i problemy z różnych punktów widzenia. Od pierwszego roku studiów brałem udział w pracach wielu kół naukowych. Byłem także aktywnym uczestnikiem licznych konferencji krajowych i międzynarodowych. Po zakończeniu studiów i uzyskaniu tytułu zawodowego magistra zdecydowałem się powiązać przyszłość z pracą na uczelni. Było to możliwe dzięki mojemu opiekunowi naukowemu, dr Małgorzacie Maciążek-Jurczyk, kierownikowi Katedry i Zakładu Farmacji Fizycznej Wydziału Nauk Farmaceutycznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, gdzie jako asystent badawczo-dydaktyczny spełniam swoje cele – mówi Wojciech Rogóż.
Dr Piotr Krajewski jest lekarzem rezydentem w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu oraz asystentem w Katedrze i Klinice Dermatologii, Wenerologii i Alergologii tamtejszego Uniwersytetu Medycznego. Pasjonuje go zwłaszcza psychodermatologia, czyli dyscyplina medycyny z pogranicza dermatologii i psychiatrii. – To bardzo żyzna gleba, jeśli chodzi o badania naukowe, jest jeszcze dużo do odkrycia, zrozumienia i opisania. Daje ogromne możliwości rozwoju naukowego, który zawsze mnie interesował – wyjaśnia Piotr Krajewski.
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu ukończył też dr Maciej Spiegel, obecnie adiunkt w Katedrze i Zakładzie Chemii Organicznej i Technologii Leków Wydziału Farmaceutycznego. – Swój warsztat rozwinąłem poprzez staże zagraniczne u wybitnych naukowców takich jak prof. Nino Russo z Uniwersytetu Kalabrii, prof. Carlo Adamo z ChimieParisTech, prof. Jan M.L. Martin z Instytutu Naukowego Weizmanna czy prof. Pedro A. Fernandes z Uniwersytetu w Porto – wylicza Maciej Spiegiel.
Lek. Piotr Kulig realizuje się jako lekarz w trakcie specjalizacji z chorób wewnętrznych w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym nr 1 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. – Drugim polem mojej aktywności jest praca naukowa i dydaktyczna w Zakładzie Patologii Ogólnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadzę zajęcia ze studentami z zakresu patofizjologii. Docelowo chcę być hematologiem, szczególnie interesuje mnie tematyka szpiczaka plazmocytowego, którego uznaje się za chorobę rzadką, ale jednocześnie jest drugim co do częstości występowania nowotworem hematologicznym i stanowi ok. 10 proc. wszystkich schorzeń rozrostowych układu krwiotwórczego – tłumaczy. – Mam nadzieję, że moje badania przyczynią się do lepszego zrozumienia patofizjologii choroby oraz poprawy rokowania pacjentów z tą chorobą. Zakład Patologii Ogólnej ściśle współpracuje z Oddziałem Transplantacji Szpiku, co ułatwia prowadzenie badań naukowych. Chcemy jeszcze lepiej zrozumieć istotę tego schorzenia, a w perspektywie opracować nowe terapie, poprawić efekty leczenia i wydłużyć życie pacjentów, polepszając też jego jakość – dodaje Piotr Kulig.
Inna rzadka choroba stała się „konikiem” Piotra Krajewskiego. – Hidradenitis suppurativa to schorzenie, które długo uchodziło za chorobę sierocą, a okazało się, że po prostu nie było odpowiednio diagnozowane. Dotyczy bowiem ok. 1,5 proc. Polaków, czyli jest nie mniej powszechne od łuszczycy. To bardzo przykra choroba objawiająca się zapalnymi guzami, które później przeradzają się w niegojące rany powodujące ogromny ból, prowadząc do znaczącego obniżenia jakości życia, a często doprowadzając nawet do prób samobójczych – opisuje Piotr Krajewski. – Na szczęście z każdym rokiem wiemy o tej chorobie coraz więcej, w czym, mam nadzieję, pomagają też prowadzone przeze mnie badania, które w przyszłości będą mogły przyczynić się do stworzenia nowoczesnych terapii – mówi młody naukowiec.
Maciej Spiegel i Wojciech Rogóż zgłębiają tajniki antyoksydantów. – W ramach moich badań zajmuję się modelowaniem molekularnym substancji farmakologicznie czynnych. Pierwotne badania dotyczyły oceny zdolności substancji fitochemicznych do zmiatania wolnych rodników i przeciwdziałania stresowi oksydacyjnemu. Prowadzone przez inne ośrodki badania wykazały jednak, że niektóre związki z grupy polifenoli roślinnych, jak kwercetyna czy fisetyna, w efekcie swojego potencjału antyoksydacyjnego są w stanie przeciwdziałać zjawisku funkcjonalnego starzenia się komórek. Te odkrycia sprawiają, że pojawia się realna możliwość wykorzystania ich jako macierzy dla półsyntetycznych pochodnych zdolnych przeciwdziałać schorzeniom wieku starczego – nowotworom, chorobie Alzheimera i Parkinsona czy zmianom neurodegeneracyjnym – wyjaśnia Maciej Spiegel.
– Zajmuję się analizą aktywności antyoksydacyjnej wybranych substancji, w tym takich, które w przyszłości potencjalnie mogą mieć zastosowanie medyczne. Nadrzędnym celem mojej pracy naukowej jest zbadanie, jak wybrane ligandy, w tym powszechnie stosowane leki, wpływają na aktywność antyoksydacyjną albuminy surowicy ludzkiej. Białko to jest obecne w naszej krwi, gdzie pełni wiele istotnych funkcji. Temat, którym aktualnie się zajmuję, ma duże znaczenie dla nauki, gdyż brak równowagi oksydacyjno-redukcyjnej to wspólny element większość znanych chorób – mówi Wojciech Rogóż.
Młody badacz jest autorem i współautorem kilkudziesięciu prac naukowych i streszczeń prezentowanych podczas konferencji krajowych i zagranicznych dokumentujących prowadzone przez niego badania. – Między innymi udowodniłem potencjał wybranych substancji zwiększający aktywność antyoksydacyjną albuminy surowicy ludzkiej. Mam szczerą nadzieję, że wnioski, które można wyciągnąć z moich badań, po pierwsze zainspirują innych naukowców do prowadzenia podobnych analiz i upowszechnią wiedzę o wolnych rodnikach i antyoksydantach, zaś w przyszłości pozwolą opracować jeszcze skuteczniejsze metody leczenia chorych – przekonuje Wojciech Rogóż.
Tomasz Grzywa kontynuuje karierę naukową i kliniczną w Stanach Zjednoczonych. Obecnie pracuje w Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii oraz na Uniwersytecie Pensylwanii. – W Polsce miałem okazję pracować w kilku laboratoriach zajmujących się badaniami biologii nowotworów oraz immunologii. Jednak szukałem miejsca, w którym moje badania będą mogły znaleźć przyszłość w badaniach klinicznych oraz będą łączyć immunologię, onkologię oraz bioinżynierię, co w naszym kraju jest jeszcze niedostępne. Przeczytałem kilka bardzo interesujących prac naukowców z Filadelfii, w której znajdują się wiodące ośrodki badań naukowych i klinicznych w dziedzinie immunoterapii nowotworów. Dlatego postanowiłem podjąć próbę, by się tu dostać. I dziś mogę pracować z najlepszymi – opowiada Tomasz Grzywa.
W swoich badaniach zajmuje się bioinżynierią komórek układu odpornościowego. Przy pomocy najnowszych narzędzi biologii molekularnej modyfikuje ludzkie komórki, aby mogły być później użyte jako tzw. żywe, „inteligentne” leki wykorzystywane w terapii onkologicznej. – Programuję komórki układu odpornościowego, aby skutecznie rozpoznawały i zwalczały komórki nowotworowe (tzw. terapia CAR-T – przyp. red.). Moim celem jest opracowanie skutecznej i bezpiecznej metody leczenia, która odmieni los pacjentów onkologicznych – tłumaczy Tomasz Grzywa.
Amerykański system umożliwia mu łączenie działalności naukowo-badawczej z pracą kliniczną. Za 2–3 lata Tomasz Grzywa planuje rozpocząć w Filadelfii specjalizację z onkologii dziecięcej, by mieć też bezpośredni kontakt z pacjentami i móc przekładać pracę naukową na codzienną praktykę kliniczną. Przyszłość zawodową wiąże ze Stanami Zjednoczonymi, ale nie wyklucza, że kiedyś wróci do Polski, by dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem.
Jednak także w naszym kraju można dokonywać odkryć o znaczeniu globalnym. Piotr Krajewski jako pierwszy opisał zjawisko przeczulicy u osób zakażonych SARS-CoV-2. – To była dwójka znajomych lekarzy, którzy zadzwonili by się poradzić, ponieważ COVID-owi, który ich dopadł, towarzyszyła nadwrażliwość skóry, każdy dotyk potęgował ból i pieczenie. Dolegliwości zniknęły po kilku dniach wraz z objawami ogólnymi zakażenia. Po opublikowaniu artykułu na ten temat dostaliśmy dziesiątki wiadomości z całego świata, z których wynikało, że przeczulica jest jedną z manifestacji COVID-19, czego wcześniej nie odkryto – wyjaśnia Piotr Krajewski.
Laureaci Nagrody Zaufania Złoty OTIS 2024 w kategorii „Debiuty naukowe” bez wahania podejmują się różnych wyzwań. Piotr Kulig od kilku miesięcy jest kierownikiem nowo utworzonej Uniwersyteckiej Wytwórni Farmaceutycznej. – Będziemy wdrażać myśl naukowo-techniczną opracowaną na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym ze szczególnym uwzględnieniem produktów leczniczych terapii opartych na komórkach lub tkankach – tłumaczy.
Każdy z naszych rozmówców liczy, że przyczyni się do rozwoju wiedzy medycznej. – W planach naukowych mam dalsze badania ukierunkowane na poszukiwania nowych potencjalnych leków w obrębie związków pochodzenia roślinnego – zapowiada Maciej Spiegel. – Mam nadzieję, że w dłuższej perspektywie czasu moja codzienna aktywność poprawi jakość życia pacjentów, co jest moim nadrzędnym celem – dodaje Piotr Krajewski.
Rafał Natorski