Miałam kiedyś przyjaciółkę. Zmarła w wieku 26 lat. Położyła się spać i już nie obudziła. Zdrowa dziewczyna, bardzo wykształcona. Co się stało? Lekarze postawili jedną hipotezę. Zator płucny. Konsekwencja połączenia antykoncepcji hormonalnej, palenia papierosów z 12-godzinnym lotem i… brakiem świadomości ryzyka. Bo o nim się w Polsce nie mówi.
Badania opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Thrombosis Research” w 2020 roku wykazują, że u kobiet palących papierosy ryzyko zdarzeń zakrzepowo-zatorowych może wzrosnąć nawet 3–4 razy. Dołożenie antykoncepcji hormonalnej to jakby podnieść te cyfry do potęgi.
Zgodnie z danymi opublikowanymi przez „American Journal of Obstetrics and Gynecology” (2014) ryzyko zakrzepicy wśród kobiet, które palą i stosują antykoncepcję hormonalną, wynosi ok. 5–6 przypadków na 10 tys. kobiet rocznie. Dla porównania, ten sam wskaźnik dla kobiet, które nie palą, ale stosują antykoncepcję, wynosi 1–2 przypadków na 10 tys.
Kolejny czynnik potęgujący ryzyko to długotrwałe unieruchomienie. Ot, niby prosta matematyka. Jednak kto z nas kiedykolwiek pomyślał o planowanej podróży samolotem w kategorii „długotrwałego unieruchomienia”? Nie znam takiej osoby.
Informacje obowiązkowe
Wielu kobietom stosującym antykoncepcję hormonalną temat zakrzepicy jest obcy. To widać na forach medycznych, w mediach społecznościowych, słychać podczas rozmów z koleżankami. Kobiety często opowiadają, że nigdy nie zostały poinformowane przez lekarza, który zapisywał antykoncepcję, o ryzyku zakrzepicy. Nawet gdy zgłaszały, że palą papierosy. A co dopiero o tym, że antykoncepcja w połączeniu z długą podróżą samolotem może skończyć się tragicznie. I to nie z powodu katastrofy lotniczej.
W niemieckich wytycznych dla lekarzy ginekologów szczegółowo uwzględnia się potrzebę informowania o wszystkich zagrożeniach związanych z antykoncepcją hormonalną. Z kolei w Stanach Zjednoczonych producenci antykoncepcji są zobowiązani do umieszczania szczegółowych ostrzeżeń na opakowaniach leków, a także do wydawania pacjentkom broszur informacyjnych, które jasno wskazują na ryzyko powikłań takich jak zakrzepica, zwłaszcza przy łączeniu z paleniem. Wytyczne FDA wymagają, aby materiały te były dostarczane pacjentkom przy każdej dispensie leku. Jako czynnik ryzyka również wymienia się długotrwałe unieruchomienie.
Fatalne niedomówienia
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego lekarze powinni uważnie przeanalizować wszystkie czynniki ryzyka przed przepisaniem antykoncepcji hormonalnej. Powinni. Jeśli tego nie zrobią, nie narażają się na sankcje karne.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego nie mają mocy prawnej, to zbiór zaleceń eksperckich. Zignorowanie ich może skutkować konsekwencjami dyscyplinarnymi.
Ulotki leków? Faktycznie znajdą się i takie, które zawierają informacje o większym ryzyku zakrzepicy u kobiet, które palą. Jednak nie jest to reguła. W każdej ulotce znajduje się informacja o ryzyku zakrzepicy, ale ten przekaz często jest ogólnikowy. Nierzadko brakuje w nich szczegółowych zaleceń dotyczących zapobiegania zakrzepicy w kontekście palenia papierosów. A już tym bardziej długich lotów czy też „długotrwałego unieruchomienia”.
Jest zatem duże prawdopodobieństwo, że pacjentka nigdy nie usłyszy i nie przeczyta o tym, co jej grozi. Brakuje systemowego rozwiązania, które zapewniłoby, że wszystkie kobiety otrzymają pełne informacje o ryzyku zakrzepicy przy stosowaniu hormonalnej antykoncepcji. Wszystko w rękach lekarzy.
Wystarczy lista czynników ryzyka i wskazówek, wręczana przy wydawaniu każdej recepty. Ruch w czasie lotu, nawadnianie, unikanie alkoholu i kawy, pończochy uciskowe, czasem profilaktyczne leki przeciwzakrzepowe. Te niepozorne metody mogą uratować życie.
Ewa Bukowiecka-Janik
dziennikarka i redaktorka od lat związana z mediami ogólnopolskimi. W swej pracy najwięcej uwagi poświęca tematyce zdrowia, w tym szczególnie zdrowia psychicznego
