W związku ze stałym rozwojem technologii i coraz nowocześniejszych sposobów podawania insuliny, w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wprowadziliśmy zapis, że hybrydowe pompy insulinowe działające w systemie zamkniętej pętli można stosować na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 1. W stosunku do ubiegłorocznych Zaleceń dokonaliśmy zmian w kilkunastu rozdziałach i kilku aneksach, dlatego bardzo gorąco zachęcamy wszystkich, którzy leczą osoby z cukrzycą, do zapoznania się z całością dokumentu – mówi prof. dr hab. n. med. Irina Kowalska, przewodnicząca Zespołu ds. Zaleceń PTD w latach 2019-23, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego na lata 2023-27.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne od 2005 r. co roku przygotowuje i publikuje nowe zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. W pracach nad zaleceniami na ten rok brało udział ok. 50 ekspertów różnych specjalności. Jakie są najważniejsze zmiany w zaleceniach na 2023 rok?
Wiedza medyczna zmienia się bardzo szybko, pojawiają się nowe dowody naukowe i nowe wyniki badań, dlatego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne co roku aktualizuje Zalecenia, podobnie jak Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne. Wiąże się to z faktem publikacji nowych wyników badań. W stosunku do ubiegłorocznych Zaleceń dokonaliśmy zmian w kilkunastu rozdziałach i kilku aneksach, dlatego bardzo gorąco zachęcamy wszystkich, którzy leczą osoby z cukrzycą, do zapoznania się z całością dokumentu.
Powiem o najważniejszych zmianach. Jeśli chodzi o diagnostykę cukrzycy, to do badań przesiewowych, oprócz oznaczania glikemii na czczo i wykonywania doustnego testu tolerancji glukozy, można wykorzystać wartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c).
W kwestii monitorowania glikemii: w Zaleceniach podkreślamy ważność stosowania systemów ciągłego monitorowania glikemii, głównie w cukrzycy typu 1, ale sygnalizujemy też możliwość ich stosowania w cukrzycy typu 2, szczególnie w przypadku terapii insuliną. Podkreślamy, że w cukrzycy typu 1 jest to preferowany sposób monitorowania glikemii, zarówno w populacji pediatrycznej, jak i wśród osób dorosłych. To stanowisko pojawia się w kilku rozdziałach Zaleceń, zarówno dotyczących monitorowania glikemii, jak i w rozdziale dotyczącym cukrzycy typu 1, w rozdziale dotyczącym hipoglikemii oraz w rozdziale pediatrycznym.
W związku ze stałym rozwojem technologii i coraz nowocześniejszych sposobów podawania insuliny, wprowadziliśmy zapis, że hybrydowe pompy insulinowe działające w systemie zamkniętej pętli można stosować na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 1, niezależnie od wcześniejszych technologicznych doświadczeń pacjenta. W Zaleceniach podkreślamy, że leczenie pacjentów dorosłych z cukrzycą typu 1 za pomocą osobistej pompy insulinowej powinno odbywać się w ośrodkach mających w zespole co najmniej jednego lekarza z certyfikatem Szkoły Pompowej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Mówiąc o nowoczesnych technologiach, warto również wspomnieć, że w rozdziale poświęconym wysiłkowi fizycznemu w cukrzycy został dodany dodatkowy podrozdział, dotyczący sposobu podejmowania wysiłku fizycznego przez osoby z cukrzycą typu 1 leczone za pomocą hybrydowego systemu zamkniętej pętli. Podkreśliliśmy, że stosowanie hybrydowego systemu zamkniętej pętli podczas wysiłku fizycznego nadal wymaga od pacjenta podejmowania wielu decyzji oraz modyfikacji terapii, co wskazuje na konieczność odrębnej edukacji w tym zakresie.
Sporo zmian zostało również wprowadzonych w rozdziale 9, poświęconym edukacji. Zmiany dotyczą podkreślenia m.in. roli całego zespołu terapeutycznego w postępowaniu terapeutycznym z osobą z cukrzycą. Doprecyzowano, jak powinna wyglądać edukacja, jak często należy ją powtarzać. Ważne jest to, że edukujemy nie tylko osoby z cukrzycą, ale także ich opiekunów, członków rodziny, by opieka była zdecydowanie szersza.
Warto również podkreślić, że rekomendujemy, żeby każdy pacjent z cukrzycą typu 1 miał dostęp do opieki psychologicznej. Cukrzyca typu 1 to choroba, w przypadku której pacjenci często potrzebują wsparcia psychologicznego.
W związku z dużą liczbą publikacji zmianie uległ również rozdział 11, dotyczący farmakologicznego leczenia cukrzycy typu 2. Najważniejszą zmianą jest rekomendacja rozpoczynania leczenia farmakologicznego od monoterapii lub terapii skojarzonej. Jako leki pierwszego wyboru należy rozważać w pierwszej kolejności: metforminę, inhibitory SGLT-2 oraz agonistów receptora GLP-1. Leczenie można rozpocząć od każdego z tych leków. U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek i niewydolnością serca należy preferować inhibitory SGLT-2, a w przypadku przeciwwskazań do ich stosowania, powinno się stosować agonistów receptora GLP-1. U chorych z rozpoznaną miażdżycową chorobą sercowo-naczyniową należy rozważać obie grupy leków, w przypadku zaś licznych czynników ryzyka w pierwszej kolejności: agonistów receptora GLP-1. Zwracamy również uwagę na to, żeby pacjent wymagający kardio- i nefroprotekcji na każdym etapie leczenia otrzymywał leki z tych dwóch grup, które zapewniają ochronę przed powikłaniami sercowo-naczyniowymi i nerkowymi. W Zaleceniach zwracamy też uwagę, że na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2 musimy pamiętać o dążeniu do prawidłowej masy ciała. Ważnym aspektem jest też to, że należy intensyfikować leczenie, jeśli jest taka potrzeba, bo każde inne postępowanie jest traktowane jako inercja terapeutyczna.
Tak jak wspominałam: to tylko część zmian, są też zmiany w rozdziałach poświęconych powikłaniom cukrzycy, w rozdziale pediatrycznym i innych; bardzo gorąco zachęcam do zapoznania się z całością dokumentu.
Podczas Zjazdu PTD już oficjalnie przejmie Pani pałeczkę Prezesa PTD. Na wprowadzeniu jakich zmian najbardziej zależałoby Pani podczas pełnienia tej funkcji?
Chciałabym przede wszystkim kontynuować prace rozpoczęte przez poprzedni Zarząd, w którym zresztą miałam zaszczyt pracować. Wydaje mi się, że wcześniejsze kadencje PTD były bardzo udane, wiele udało się zmienić w leczeniu cukrzycy w Polsce. Nadal problemem pozostaje kwestia stopy cukrzycowej: będziemy starali się, żeby ten problem został rozwiązany. Będziemy też starać się o poszerzenie dostępu dla pacjentów do nowoczesnych terapii w cukrzycy, choć należy podkreślić, że wiele udało się już pod tym względem zmienić. Bardzo też zależałoby mi na zwiększeniu roli edukacji, na szerszym dostępie w procesie leczenia pacjenta diabetologicznego. Ważna będzie także współpraca ze stowarzyszeniami pacjenckimi, z ekspertami różnych dziedzin wchodzących w skład zespołu terapeutycznego, z Ministerstwem Zdrowia, a także ze wszystkimi, dla których ważna jest polska diabetologia. Będziemy chcieli również kontynuować działalność naukową towarzystwa i wspierać naukowców, którzy prowadzą badania w dziedzinie diabetologii.
Rozmawiała: Katarzyna Pinkosz
