Otyłość brzuszna, zwłaszcza jeśli pacjent ma cukrzycę typu 2 i podwyższone enzymy wątrobowe, tj. ALT, AST, GGTP, powinna być wskazaniem do wykonania USG wątroby. W przypadku stłuszczenia będzie ona wykazywała hiperechogeniczność. Choroba stłuszczeniowa wątroby związana z dysfunkcją metaboliczną (MAFLD, MASLD) występuje u ok. 30 proc. osób na świecie, a jej rozpowszechnienie jest wyższe u pacjentów z chorobą otyłościową oraz cukrzycą typu 2 niż w populacji ogólnej – mówi prof. dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska, kierownik Zakładu Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, kierownik Ośrodka Leczenia Otyłości i Chorób Dietozależnych w Białymstoku.
Od dawna znany jest związek między chorobą otyłościową a stłuszczeniem wątroby. Na czym on polega?
W otyłości brzusznej obserwuje się nie tylko nadmierną zawartość całkowitej tkanki tłuszczowej, ale również zwiększoną zawartość wisceralnej tkanki tłuszczowej, a ta charakteryzuje się znacznie wyższą aktywnością metaboliczną i prozapalnym działaniem, w porównaniu do podskórnej tkanki tłuszczowej. To jej nadmiar predysponuje do rozwoju zaburzeń metabolicznych, m. in. insulinooporności, zaburzeń lipidowych oraz właśnie stłuszczenia wątroby. Coraz większym problemem jest MAFLD – choroba stłuszczeniowa wątroby związana z funkcją metaboliczną (jest też nazywana MASLD). Od razu trzeba zaznaczyć, że ta choroba może występować również u osób z nadwagą lub z prawidłową masą ciała.
Gdy lekarz ma przed sobą pacjenta z chorobą otyłościową, może podejrzewać u niego stłuszczeniową chorobę wątroby. Jakie kroki należałoby wówczas podjąć?
Otyłość brzuszna, zwłaszcza jeśli pacjent ma cukrzycę typu 2 i podwyższone enzymy wątrobowe, tj. ALT, AST, GGTP, powinna być wskazaniem do wykonania USG wątroby. W przypadku stłuszczenia będzie ona wykazywała hiperechogeniczność. Badanie USG wątroby jest najczęściej wykonywanym badaniem u osób z podejrzeniem stłuszczeniowej choroby wątroby. Inne metody, wykorzystywane w diagnostyce stłuszczenia wątroby, zwłaszcza w przypadku wątpliwości diagnostycznych, to rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa oraz elastografia. Choroba stłuszczeniowa wątroby związana z dysfunkcją metaboliczną (MAFLD, MASLD) występuje u ok. 30 proc. osób na świecie, a jej rozpowszechnienie jest wyższe u pacjentów z chorobą otyłościową oraz cukrzycą typu 2 niż w populacji ogólnej.
Jak powinno wyglądać leczenie?
Od razu powinno być wielokierunkowe: z jednej strony ukierunkowane na chorobę otyłościową, z drugiej – ukierunkowane na metabolizm wątroby, poprawiające jej funkcje. Niewątpliwe stopniowa redukcja masy ciała (na pewno nie gwałtowna!) jest istotnym aspektem terapii choroby stłuszczeniowej wątroby, ze względu na korzystny wpływ na stan i funkcje wątroby. Zmniejszenie masy ciała powyżej 5 proc. wpływa na cofanie zmian stłuszczeniowych; 7 proc. i więcej – powoduje regresję stłuszczeniowego zapalenia, a 10 proc. i więcej: przyczynia się do cofnięcia lub zatrzymania zmian włóknieniowych w wątrobie oraz chroni przed dalszym uszkodzeniem hepatocytów.
Leczenie niefarmakologiczne polega na przygotowaniu odpowiedniego planu żywieniowego, indywidualnie dostosowanego do danego pacjenta (wciąż zalecanym schematem jest dieta śródziemnomorska). Ważnym elementem wspomagającym dietoterapię jest aktywność fizyczna. Modyfikacja stylu życia i interwencje żywieniowe na pewnym etapie choroby są niewystarczające i wtedy należy rozważyć zastosowanie leczenia farmakologicznego. Obecnie w terapii choroby otyłościowej i współistniejących zaburzeń metabolicznych stosowane są z powodzeniem analogi GLP-1. MAFLD wykazuje związek nie tylko z otyłością czy innymi chorobami metabolicznymi, ale zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. W 2021 roku MAFLD została oficjalnie uznana przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne za czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Tak więc, z jednej strony, stłuszczeniowa choroba wątroby przyspiesza rozwój powikłań sercowo-naczyniowych, z drugiej – schorzenia kardiometaboliczne są czynnikiem ryzyka rozwoju choroby stłuszczeniowej wątroby. Dlatego też u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego i u osób z otyłością, obciążonych schorzeniami metabolicznymi, należy w każdym przypadku poszukiwać MAFLD (MASLD).
Rozmawiała Bożena Stasiak