DOŁĄCZ DO SUBSKRYBENTÓW

NEWSLETTERA

Alergiczne zapalenie spojówek

Podziel się treścią:

 

Rozmowa z dr n. med. Ewą Pisarczyk-Bogacką z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Geriatrii UM we Wrocławiu o tym, jak w przeciągu wieku zwiększyła się zachorowalność na alergiczne zapalenie spojówek i metodach walki z tą cywilizacyjną chorobą.

 

Jak to się dzieje, że alergia atakuje właśnie oczy?

Mogą zaistnieć dwie sytuacje. Pierwsza: w 90 proc. alergia oczu współistnieje z alergią nosa ? są to zresztą organy anatomicznie ze sobą powiązane. Najczęstszą przyczyną jest pyłkowica, czyli uczulenie na pyłki traw. Choruje na nią około 20-25 proc. osób na świecie. Częstymi alergenami są też pleśnie lub sierść zwierząt. Alergia bardzo często zaczyna się właśnie od oczu ? tylko zwykle pozostaje wtedy niezauważona lub jest traktowana jak infekcja, a chory dostaje antybiotyk do oczu. Jeśli jednak pacjent ma co sezon objawy alergii ze strony oczu (zaczerwienienie, swędzenie), to zwykle dołącza się też nieżyt nosa.

Druga sytuacja to entopia. W odróżnieniu od atopii, czyli choroby całego organizmu, a konkretnie szpiku, entopia przebiega w jednym organie: np. tylko w oczach, nosie, skórze. Niestety, około 30 proc. alergii ocznej to właśnie entopia.

Dlaczego ?niestety??

Alergię ogólną można wyleczyć ? dzięki odczulaniu. Nie ma jednak żadnej skutecznej metody wyleczenia entopii. Pozostają tylko leki działające doraźnie, najlepiej miejscowo.

Jak często występuje alergiczne zapalenie spojówek?

Wydaje się, że to jeszcze częstszy problem niż alergiczny nieżyt nosa. W przypadku alergicznego nieżytu nosa szacunki wahają się od 10 do 40 proc. populacji, w zależności od kraju. Jeśli weźmiemy pod uwagę to, że 90 proc. alergicznego sezonowego nieżytu nosa jest powiązane z alergicznym zapaleniem spojówek, a oprócz tego występuje samodzielny nieżyt spojówek, który może poprzedzać alergiczny nieżyt nosa, to okazuje się, że alergiczne zapalenie spojówek może dotyczyć nawet 50 proc. osób w pewnym okresie życia.

Czy to znaczy, że u większości osób alergiczne zapalenie spojówek pozostaje nierozpoznane?

Niestety tak. Jeśli objawy są łagodne, np. dziecko ma zaczerwienione oczy, to często pada diagnoza, że przyczyną jest np. niewyspanie. Dopiero, gdy dołączają się objawy alergicznego nieżytu nosa lub zmiany skórne, zaczyna się myśleć o alergii. Z kolei w przypadku dorosłych często za przyczynę wszelkich problemów jest uważany tzw. zespół suchego oka, spowodowany pracą przy komputerze, wysuszeniem oka, zmęczeniem. Zespół suchego oka jest też chorobą współczesnej cywilizacji, jednak nie zawsze to on jest przyczyną tzw. ?czerwonego oka?.

Jak odróżnić zespół suchego oka od alergii?

Można wykonać alergiczne testy skórne, które potwierdzą lub wykluczą alergię, albo podać miejscowo krople z lekiem przeciwalergicznym. Jeśli pomogą, jest to potwierdzenie alergii. Po to, by potwierdzić entopię, czyli mieć dowód na to, że zmiany w oku są spowodowane alergią przy braku dodatnich testów skórnych, oznacza się markery alergii w pobranym płynie łzowym. Drugim sposobem jest prowokacyjny test dospojówkowy, polegający na podawaniu podejrzanego alergenu do spojówki.

Jakie leki stosuje się miejscowo?

Jeśli jest to alergia ograniczona do oczu, to powinna być leczona miejscowo. Większość preparatów do oczu jest jednak piekąca, a jeśli oko jest czerwone, powoduje to nasilenie dyskomfortu pacjenta.

W Polsce mamy duży wybór leków przeciwhistaminowych, które można podawać do oczu. Biorąc pod uwagę badania kliniczne, najbardziej skuteczna jest olopatadyna ? jest najsilniejszym lekiem, który wiąże się z receptorami histaminowymi w spojówce.

Konieczna jest też profilaktyka, czyli unikanie alergenów. W przypadku alergii na pyłki w sezonie pylenia trzeba nosić okulary przeciwsłoneczne, szczególnie np. przy jeździe na rowerze. Bez okularów nie tylko oczy będą przekrwione, ale też powieki będą spuchnięte ? wtedy leki miejscowe nie zawsze wystarczą. Trzeba wówczas przemywać oczy solą fizjologiczną, wypłukując alergeny z worka spojówkowego, stosować zimne okłady. Ważne jest też mycie włosów przed położeniem się spać: włosy łapią pyłki, w nocy wysypują się one z włosów na poduszkę i, drażniąc oczy, dają nasilenie objawów ocznych po wstaniu z łóżka.

Jakie leki stosuje się, jeśli alergiczny nieżyt nosa współistnieje z alergicznym zapaleniem spojówek?

Wtedy najczęściej lekiem pierwszego rzutu są leki doustne antyhistaminowe drugiej generacji. Tylko trzy z nich mają rejestrację w alergicznym zapaleniu spojówek: bilastyna, cetyryzyna i lewocetyryzyna. Pozostałe leki antyhistaminowe zostały zarejestrowane w alergii nosa: można domniemywać, że będą też działały w przypadku alergii oczu. U dużej części pacjentów cetyryzyna wywołuje jednak senność i wiekszy apetyt. Lewocetyryzyna też może dawać uczucie senności, choć zdarza się to rzadziej. Lekiem, który nie wywołuje objawów senności, jest bilastyna. To jedna z najnowszych cząsteczek, wyniki badań bardzo zachęcają do jej stosowania. Ma duży indeks bezpieczeństwa, cieszy się dobrą opinią.

Można ją długo podawać?

Tak, zwłaszcza że ma ona szersze działanie przeciwalergiczne np. gdy chory ma kłopoty ze skórą (wysypki, swędzenie), to bilastyna dobrze opanowuje te dodatkowe objawy alergii. Może być stosowana bezpiecznie przez długi okres.

Trzeba jednak pamiętać, że wszystkie leki antyhistaminowe, które stosujemy długotrwale, mogą powodować wysuszenie spojówek. Konieczne jest wtedy uzupełnienie leczenia tzw. sztucznymi łzami: szczególnie, jeśli pacjent pracuje w klimatyzowanym pomieszczeniu, przy komputerze, przyjmuje leki antydepresyjne, a kobiety ? środki antykoncepcyjne.

Czy leki antyhistaminowe powinno się zacząć podawać przed sezonem pylenia uczulającej rośliny, czyli zanim pojawią się objawy?

Tak. Leki antyhistaminowe najlepiej działają, jeśli są podawane na tydzień-dwa przed sezonem. Blokują bowiem receptory dla histaminy, czyli głównego mediatora alergii. Jeśli potem histamina zacznie być wydzielana wskutek reakcji alergicznej, napotka na zablokowane receptory i nie zadziała. Jeśli natomiast zaczniemy podawać leki w momencie, gdy pacjent ma objawy, to zablokujemy tylko te receptory, które nie zostały przez histaminę zajęte. Na szczęście działa ona krótko, więc jeśli będziemy systematycznie podawali lek, to z dnia na dzień coraz więcej receptorów będzie przez niego blokowana ? leczenie będzie efektywniejsze.

Podkreślmy jednak: lepiej zacząć podawać leki antyhistaminowe wcześniej, wtedy pacjent wchodzi w okres pylenia z zablokowanymi receptorami. Jest też większa możliwość zminimalizowania uciążliwych objawów uczulenia.

Czy w przypadku stosowania leków antyhistaminowych konieczne jest też stosowanie leków miejscowych?

Wszystko zależy od pacjenta. Jeśli objawy są niewielkie, nie jest to konieczne. Jednak w przypadku połączenia alergicznego nieżytu nosa i zapalenia spojówek, zwykle dominują objawy któregoś z tych organów. Jeśli są to oczy (łzawią, pieką, są obrzęknięte), to często konieczny jest też lek przeciwalergiczny do oczu. Jeśli zaś dominuje alergiczny nieżyt nosa, to często też trzeba dodać lek do nosa, zwykle sterydowy. Dwa z nich stosowane do nosa mają też udowodnione działanie na objawy oczne: pirośluzan mometazolu i pirośluzan fluticasonu.

Podstawą leczenia jest jednak tabletka antyhistaminowa. Dopiero jeśli ona nie pomaga, podaje się dodatkowo drugi lek.

Jedyną skuteczną metodą wyleczenia choroby atopowej pozostaje jednak immunoterapia?

Tak, i powinna być jak najszybciej wprowadzana, gdy tylko alergia zostanie potwierdzona. Badania wskazują, że immunoterapia jest jeszcze bardziej skuteczna w przypadku alergicznego zapalenia spojówek niż alergicznego nieżytu nosa. W każdym przypadku stwierdzenia alergii zależnej od przeciwciał IgE powinno się rozważyć kwalifikacje do immunoterapii. Obecnie można odczulać zarówno, stosując szczepionki w iniekcjach, jak podjęzykowe. W ocenach klinicznych obydwie metody wykazują taką samą skuteczność, natomiast okazuje się, że efekt zmniejszenia objawów zaczyna się wcześniej w przypadku terapii podjęzykowej. Z tkanki chłonnej pod językiem o wiele szybciej wchłaniają się leki, omijając wątrobę. Dysponujemy w tej chwili bardzo skutecznymi szczepionkami podjęzykowymi. W przypadku odczulania metodą wstrzyknięć zwykle zalecamy tryb całoroczny, przez 3-5 lat. W przypadku immunoterapii podjęzykowej możemy ją stosować sezonowo.

 

Objawy i powikłania

Typowe objawy alergicznego nieżytu nosa (pyłkowicy) to przede wszystkim zaburzenia ze strony górnych dróg oddechowych, czyli katar, uczucie zatkania nosa, kichanie, świąd, a także zaczerwienienie spojówek i łzawienie. Oprócz tych symptomów u niektórych osób pojawiają się również objawy nietypowe, związane z tzw. alergicznym zespołem jamy ustnej. Charakteryzuje się on tzw. krzyżowością między pyłkami a niektórymi pokarmami. Osoby, których dotyka pyłkowica w okresie pylenia roślin miewają dodatkowo objawy ze strony jamy ustnej, takie jak: pieczenie, obrzęk wargi, czasami uczucie duszności związane z obrzękiem krtani. Alergolodzy o tym pamiętają i zwykle wnikliwie wypytują chorego, czy oprócz nieżytu nosa występują u niego również objawy ze strony przewodu pokarmowego, zwłaszcza w jamie ustnej.

Pyłkowica manifestuje się również symptomami ze strony układu oddechowego w postaci duszności.

Trzeba pamiętać, że pyłki osiadają nie tylko w drogach oddechowych, ale także na skórze. Mogą wywoływać pokrzywkę, objawy zapalenia alergicznego kontaktowego. Przyczyną alergicznego nieżytu nosa mogą być także roztocza kurzu. Pacjenci uczuleni na kurz cierpią na przewlekły, całoroczny alergiczny nieżyt nosa.
Nieleczony lub niewłaściwie leczony alergiczny nieżyt nosa może przerodzić się w zapalenie zatok lub w astmę atopową, która jest bardzo poważnym powikłaniem. Pyłkowica może również manifestować się bardzo ostrymi objawami, często nawet zagrażającymi życiu. Taki gwałtowny atak związany z wysokim stężeniem pyłków roślin w powietrzu może spowodować nawet zaburzenia rytmu serca. Niezbędna jest wtedy natychmiastowa pomoc lekarza.

(Notował Piotr Muszyński)

Więcej od autora

Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D