Badania RWD, czyli Real World Data, oznaczają dane ze świata rzeczywistego, dotyczą stanu zdrowia pacjenta i/ lub świadczenia opieki zdrowotnej, rutynowo pozyskiwane są z różnych źródeł ? elektronicznych kart zdrowia, rejestru produktów i chorób, danych generowanych przez samego pacjenta, w tym w ustawieniach do użytku domowego, z urządzeń mobilnych. Dane pochodzące z codziennej praktyki lekarskiej stanowią istotne źródło informacji. Pozwalają one na ocenę skuteczności i bezpieczeństwa terapii w skali populacyjnej ? mówi dr hab. n. med. Tadeusz Pieńkowski, Profesor CMKP, kierownik Kliniki Onkologii i Radioterapii CSK MSWiA, Kierownik Kliniki Onkologii i Chorób Piersi CMKP.
Badania RWD odgrywają coraz większą rolę w decyzjach dotyczących opieki zdrowotnej, w szczególności w badaniach klinicznych. Z wyników tych badań w coraz szerszym zakresie korzysta FDA, zwłaszcza w monitorowaniu bezpieczeństwa i zdarzeń niepożądanych po wprowadzeniu do obrotu nowego leku czy terapii oraz przy podejmowaniu decyzji regulacyjnych. Czym są badania RWD i czemu konkretnie służą?
Badania RWD, czyli Real World Data, oznaczają dane ze świata rzeczywistego, dotyczą stanu zdrowia pacjenta i/ lub świadczenia opieki zdrowotnej, rutynowo pozyskiwane są z różnych źródeł ? elektronicznych kart zdrowia, rejestru produktów i chorób, danych generowanych przez samego pacjenta, w tym w ustawieniach do użytku domowego, z urządzeń mobilnych. Odnoszą się do danych obserwacyjnych, w przeciwieństwie do danych zebranych w warunkach eksperymentalnych, jak np. randomizowane badania kontrolne. Jest to więc coś innego niż dane pochodzące z randomizowanych badań klinicznych.
Badania RWD często łączone są z badaniami określanymi jako RWE. Czy one się uzupełniają?
Według definicji WHO, RWE, czyli Real World Evidence, to dowody kliniczne wynikające ze stosowania i potencjalnych korzyści lub ryzyka produktów medycznych pochodzące z analizy RWD. Tak więc faktycznie oba te badania są ze sobą ściśle powiązane, a dokładnie ? RWE stanowią konsekwencję RWD. Badania RWE odpowiadają na pytanie, jak określone dane działają w świecie rzeczywistym. Wiedza opiera się bowiem nie tylko na wynikach badań klinicznych, ale bazuje właśnie na danych pozalaboratoryjnych, uzyskiwanych w świecie rzeczywistym. Wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia jest pozyskiwanie tych wszystkich danych, ich digitalizacja i ciągła aktualizacja. To ogromna szansa dla pacjenta. Można prześledzić grupę chorych w podobnym stanie i zastosować ukierunkowaną skuteczną terapię na podstawie doświadczeń innych pacjentów. Dane od pacjentów, zbierane w czasie rzeczywistym, mogą przedłużyć im życie i sprawić, że będzie ono lepsze.
RWE można generować za pomocą różnych projektów badawczych lub analiz, m.in. badań randomizowanych, w tym dużych badań prostych, badań pragmatycznych, a także obserwacyjnych ? prospektywnych i/lub retrospektywnych.
Autorzy produktów medycznych wykorzystują RWD i RWE do wspierania projektów badań klinicznych oraz obserwacyjnych w celu generowania innowacyjnych, nowych metod leczenia.
Przyjęta w 2016 r. ustawa 21st Century Cures Act kładzie dodatkowy nacisk na wykorzystanie tego typu danych do wspierania procesu podejmowania decyzji regulacyjnych, w tym zatwierdzania nowych wskazań dla już zarejestrowanych leków.
Spójrzmy na konkrety. W marcu 2021 r. firma Pfizer ogłosiła publikacje dowodów z rzeczywistych RWE, wykazujących, że leczenie w pierwszej linii palbocyklibem w skojarzeniu z letrozolem wiąże się z poprawą przeżycia bez progresji w warunkach rzeczywistych i przeżycia całkowitego u kobiet chorych na uogólnionego raka piersi, z dodatnim receptorem estrogenowym lub progestagenowym i bez nadmiernej ekspresji receptora HER2, w porównaniu z zastosowaniem samego letrozolu. Jaki wpływ na to odkrycie mały RWD i RWE?
Wprowadzenie do praktyki klinicznej nowych leków wymaga przeprowadzenia całej serii badań klinicznych. Ich ukoronowaniem są randomizowane badania trzeciej fazy, w których porównuje się skuteczność i toksyczność nowej metody leczenia z najlepszym leczeniem stosowanym obecnie. W badaniach klinicznych mogą być leczeni jedynie ci chorzy, którzy spełniają wymagania określone w protokole danego badania. Wskutek takich wymagań populacja chorych uczestniczących w badaniach klinicznych różni się od populacji chorych leczonych w ramach codziennej praktyki klinicznej. Chorzy uczestniczący w badaniach klinicznych są młodsi i mniej obciążeni innymi schorzeniami. Z badań klinicznych są często wykluczani chorzy z przerzutami do ośrodkowego układu nerwowego, a w tych dotyczących raka piersi ? mężczyźni. Leczenie stosowane w badaniach klinicznych jest szczegółowo opisane i niemożliwe jest jego indywidualne modyfikowanie. Zatem w codziennej praktyce klinicznej leczymy innych chorych niż w badaniach randomizowanych, pojawiają się też sytuacje zmuszające lekarza do podejmowania decyzji, które nie były opisane w protokole badania.
Dane pochodzące z codziennej praktyki lekarskiej stanowią istotne źródło informacji. Pozwalają one na ocenę skuteczności i bezpieczeństwa terapii w skali populacyjnej.
Na szeroką skalę zebrano tego typu dane dotyczące palbocyklibu. Na podstawie tych badań wykazano, że w leczeniu pierwszego rzutu palbocyklib jest aktywny w połączeniu z letrozolem i z innymi inhibitorami aromatazy. Czas przeżycia bez progresji u chorych leczonych palbocyklibem z letrozolem, według WRE, odpowiada wynikom uzyskanym w badaniu klinicznym. Potwierdzono również bezpieczeństwo leczenia. Dane te wskazują na długie przeżycie całkowite u chorych leczonych w ten sposób.
W przypadku stosowania w drugim rzucie palbocyklibu w skojarzeniu z fulwestrantem wade, RWE potwierdzają wyniki badania klinicznego w odniesieniu do czasu przeżycia bez progresji, czasu przeżycia całkowitego i bezpieczeństwa leczenia.
Pojawienie się inhibitorów CDK4/6, takich jak palbocyklib, radykalnie zmieniło sposób leczenia raka piersi. Pierwotne zatwierdzenia nie obejmowały mężczyzn z rakiem piersi. Jak tę sytuację zmieniło wykorzystanie rzeczywistych dowodów RWE ?
Tak, pojawienie się leków z grupy inhibitorów CDK4/6 radykalnie zmieniło leczenie kobiet na uogólnionego hormonozależnego raka piersi. Pojawienie się tych leków stanowi nową jakość w terapii tych chorych.
Dane pochodzące z analizy RWD pozwoliły na wykazanie skuteczności palbocyklibu u mężczyzn. Pozwoliło to na objęcie skutecznym leczeniem tej nielicznej grupy chorych, która zwykle nie jest włączana do badań klinicznych.
Rozmawiała: Bożena Stasiak