Wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej ma ogromne znaczenie, bo podjęte w porę leczenie w ponad 90 proc. może zapobiec ciężkim uszkodzeniom w narządzie wzroku. Dzięki procedurom telemedycznym mamy szanse na wczesne wykrycie powikłań cukrzycowych w narządzie wzroku i podjęcie leczenia na wczesnym etapie, kiedy jest ono najbardziej skuteczne ? mówi dr hab. n. med. Anna Matysik-Woźniak z Katedry i Kliniki Okulistyki Ogólnej i Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Telemedycyna stała się już nieodłącznym elementem wielu dziedzin medycyny. Jak to wygląda w okulistyce?
W wielu krajach świata w okulistyce zaczęła ona być wykorzystywana już kilkanaście lat temu. Pierwszym działającym systemem opartym na telemedycynie w Polsce jest system SMPT, służący do kwalifikacji pacjentów do programu lekowego, do leczenia wysiękowej postaci AMD i cukrzycowego obrzęku plamki. Na świecie telemedycyna w okulistyce jest wykorzystywana przede wszystkim w diagnozowaniu i leczeniu retinopatii cukrzycowej i cukrzycowego obrzęku plamki. Zachorowania na cukrzycę, zwłaszcza typu 2, wciąż rosną, a retinopatia cukrzycowa należy do najczęstszych jej powikłań. U ok. 30 proc. chorych na cukrzycę występuje retinopatia, u ok. 7 proc. pacjentów stwierdza się DME ? cukrzycowy obrzęk plamki. Powikłania te są główną przyczyną ślepoty wśród osób w wieku produkcyjnym, w krajach rozwiniętych. Większości przypadków znacznego pogorszenia widzenia lub ślepoty można uniknąć. Powikłania w postaci retinopatii cukrzycowej długo rozwijają się bezobjawowo. Wszyscy chorzy na cukrzycę typu 2 powinni być w tym kierunku diagnozowani od razu po rozpoznaniu, a chorzy na cukrzycę typu 1 ? do 5 lat od rozpoznania. Potem badania należy powtarzać corocznie lub częściej, w zależności od stopnia zaawansowania zmian siatkówkowych.
To trudne do przeprowadzenia?
W Polsce chorych na cukrzycę jest ponad 3 mln, a praktykujących okulistów ok. 4800. Łatwo wyliczyć, że gdybyśmy chcieli wszystkich chorych objąć takimi badaniami, bardzo by nas to obciążyło, ze szkodą dla pacjentów wymagających specjalistycznego leczenia. Tymczasem wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej ma ogromne znaczenie, bo podjęte w porę leczenie w ponad 90 proc. może zapobiec ciężkim uszkodzeniom w narządzie wzroku. Dzięki procedurom telemedycznym mamy szanse na wczesne wykrycie powikłań cukrzycowych w narządzie wzroku i podjęcie leczenia na wczesnym etapie, kiedy jest ono najbardziej skuteczne.
Na czym konkretnie ma polegać udział telemedycyny w rozpoznawaniu i leczeniu retinopatii cukrzycowej?
Pacjenci cukrzycowi będą mieli robione cyfrowe zdjęcia dna oka, a to badanie może być wykonywane w podstawowej placówce ochrony zdrowia. Bardzo dobre byłoby wprowadzenie dodatkowego badania plamki przy pomocy optycznej koherentnej tomografii ? OCT. To badanie pozwala na zdiagnozowanie obrzęku plamki, który nie jest widoczny na zdjęciu dna oka. Wyniki zostaną przesłane w sposób zabezpieczony, drogą internetową do oceny specjalisty, a ten, w zależności od wyniku, zadecyduje, co dalej: czy jest potrzeba dalszej diagnostyki już u okulisty, czy nie. Kilka lat temu ukazała się publikacja, która pokazała, że dzięki takiemu skriningowi retinopatia cukrzycowa przestała być główną przyczyną ślepoty u chorych na cukrzycę w wieku produkcyjnym w Wielkiej Brytanii. My nie mamy jeszcze takiej usługi w koszyku świadczeń gwarantowanych, ale potrzeba jest ogromna. Telemedycyna w okulistyce powinna być u nas wprowadzona systemowo, z korzyścią również dla całego systemu ochrony zdrowia. Nad szerszym wprowadzeniem telemedycyny do polskiej okulistyki pracują prof. dr hab. Marek Rękas i prof. dr hab. Robert Rejdak.
Są kraje, w których badania cyfrowe oka może wykonywać specjalnie przeszkolony personel medyczny?
Tak, tego nie musi robić ani lekarz, ani pielęgniarka: poradzą sobie technicy. W przyszłości do analizy uzyskanych danych może zostać zastosowana sztuczna inteligencja ? AI, co jeszcze bardziej przyspieszy proces kwalifikacji chorych. Mottem telemedycyny jest to, żeby właściwi chorzy trafili do okulisty we właściwym czasie. Jest możliwość leczenia cukrzycowego obrzęku plamki na światowym poziomie dzięki programowi lekowemu, w którym mamy wszystkie dostępne leki. Ważne, by chorzy mogli z niego, jak też z innych metod terapii, korzystać w odpowiednim momencie.
Rozmawiała: Bożena Stasiak
