W momencie diagnozy należy powiedzieć pacjentowi np. ?Ma Pan/Pani raka, będziemy go leczyć tak i tak?. To jest konkretna informacja, przekazana tak, że daje nadzieję. Diagnoza jest szokiem, ale należy zamienić ją w aktywność terapeutyczną, w działanie ? mówi dr Barbara Czerska-Pieńkowska, etyk, filozof.
Troska kojarzy nam się przede wszystkim z opieką, czułością, miłością, ale etyka troski to chyba coś dużo więcej? Amerykańska politolożka, Joan Claire Tronto, etykę troski zdefiniowała jako zespół wrażliwości, który powinna rozwinąć każda moralnie dojrzała osoba. Inna, bardziej uogólniona definicja mówi, że jest to dążenie do zwiększenia podmiotowości grup i jednostki. A jeszcze inna, że etyka troski to rozwinięte w ramach feminizmu stanowisko etyki relacyjnej, które, w przeciwieństwie do wielu klasycznych etyk, za podstawę ludzkiej egzystencji i punkt wyjścia do rozważań etycznych przyjmuje opartą na trosce relację między dwiema istotami ludzkimi, a nie indywidualną świadomość podmiotu moralnego. Jak to więc jest z tą etyką troski? I jak można to odnieść do onkologii? Tak najprościej.
Istotnie etyka troski wywodzi się z feminizmu, jest oparta na empatii, dbałości o interesy drugiego człowieka, jego określone, konkretne potrzeby. Już z tych założeń widać, jak bardzo etyka troski ma znaczenie w onkologii, gdzie mamy do czynienia z pacjentem, który już od momentu diagnozy wchodzi w szczególną relację z lekarzem. W onkologii możemy wyróżnić kilka momentów zwrotnych, kiedy etyka troski ma największe znaczenie.
Pierwszy moment to diagnoza. Moment, w którym pacjent dowiaduje się, że ma raka. Słowo to nadal budzi ogromny strach, lęk przed śmiercią i przed cierpieniem. Chodzi o to, żeby powiedzieć choremu prawdę, jednak w sposób dla niego do przyjęcia. Nie straszyć, ale nastawić do działania, od razu nakreślić plan, pokazać perspektywy. Onkolog nie może i nie powinien bawić się w Pana Boga ani w statystyka. Tak więc absolutnie nie może powiedzieć: ?Ma pan/pani tylko rok życia przed sobą?, czy: ?W przypadku tego raka pozostaje zaledwie 8 proc. szans na przeżycie?. Lekarz powinien też mieć na uwadze, że wiele informacji pacjent może dziś wyczytać z Internetu. Natomiast należy powiedzieć np.: ?Ma pan/pani raka, będziemy go leczyć tak i tak?. I to jest konkretna informacja, przekazana tak, że daje nadzieję. Diagnoza w przypadku raka jest szokiem, ale można i należy zamienić ją w aktywność terapeutyczną, w działanie. O właśnie przejaw etyki troski.
A następny etap to?
Kolejnym punktem zwrotnym jest moment, kiedy po udanym leczeniu i okresie wolnym od objawów choroby, dochodzi do wznowy nowotworu i pacjent musi wrócić do lekarza. To zrozumiałe, że może to być dla niego nawet trudniejsze niż sytuacja z pierwszej diagnozy. Może teraz będzie bardziej załamany, będzie się bardziej bał. Rolą lekarza jest przedstawienie pacjentowi kolejnej drogi terapeutycznej, wykonanie odpowiednich badań, staranne, wnikliwe przyjrzenie się problemowi.
Możemy jeszcze wyróżnić trzeci moment zwrotny?
To czas, kiedy już wiadomo, że chory wchodzi w fazę umierania. Tu wielka jest rola hospicjów, ale też każdego lekarza, który do tej pory zajmował się pacjentem, także rola rodziny, przyjaciół. Jeśli wcześniej onkolog mógł nie odebrać telefonu od swojego pacjenta, to teraz, od pacjenta umierającego, powinien odebrać. Umierający znajduje się w skrajnej sytuacji i trzeba z nim odważnie rozmawiać. Umieranie jest częścią ludzkiego życia. Ważną.
Wiele dobrego dla chorych onkologicznie robią organizacje pacjenckie, osoby w nich działające, zapewne dlatego, że same były albo są dotknięte nowotworem, doskonale wczuwają się w świat etyki troski?
Wielkich rzeczy dokonują Amazonki, to ogromna grupa wsparcia, największa organizacja pacjencka na świecie. Powinny mieć swoje przedstawicielki w parlamencie.