Więcej

    Dr hab. Ewa Augustynowicz: Kalendarz szczepień ochronnych – przed nami ważne decyzje

     

    Najnowsze informacje o XXI Gali Nagród Złoty OTIS
    blank

    W ostatnich latach kalendarz szczepień bardzo się zmienił, niezwykle ważne było wprowadzenie powszechnych bezpłatnych szczepień przeciw pneumokokom oraz przeciw rotawirusom. Czeka nas jednak jeszcze kilka ważnych decyzji – mówi dr hab. Ewa Augustynowicz z Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH ? Państwowego Instytutu Badawczego.

    Czy w 2022 roku będą ważne zmiany w programie szczepień ochronnych?

    Program szczepień ochronnych jest aktualizowany co roku. Jeśli chodzi o 2022 rok, to nie wprowadzono dużych zmian. Ostatnią dużą zmianą było wprowadzenie populacyjnego, powszechnego szczepienia niemowląt przeciw rotawirusom w 2021 roku. Oczekiwane zmiany, na które wszyscy czekamy, to wprowadzenie ? zgodnie z Narodową Strategia Onkologiczną ? populacyjnego szczepienia nastolatek przeciw HPV. Pandemia nieco zaburzyła wprowadzanie szczepień przeciw HPV do kalendarza, prowadzone są jednak zaawansowane działania, aby program rozpoczął się jeszcze w tym roku.

    W kalendarzu szczepień ochronnych pojawiają się dwa sformułowania: ?szczepienia obowiązkowe? oraz ?szczepienia zalecane?. Co to właściwie oznacza? Czy ?obowiązkowe? oznacza ?przymusowe?, zaś szczepienia zalecane to znaczy ?mniej ważne??

    W realiach polskiego programu szczepień ochronnych, popularnie zwanego ?kalendarzem szczepień?, szczepienie obowiązkowe oznacza, że jest bezpłatne, zakupione ze środków publicznych. Szczepienie obowiązkowe należy podać dziecku/ nastolatkowi w określonym wieku i w określonym schemacie opisanym w kalendarzu. ?Szczepienie zalecane? zaś oznacza, że jest to szczepienie, za które płaci rodzic/ opiekun dziecka. Szczepienia zalecane są tak samo ważne jak obowiązkowe. To, że nie są ?obowiązkowe?, zostało podyktowane głównie możliwościami finansowymi naszego kraju. Nie jest jednak tak, że szczepienia zalecane są mniej ważne. Przykładem jest szczepienie przeciw grypie u dzieci, szczepienie HPV u nastolatków, czy szczepienie przeciw meningokokom u niemowląt. W wielu krajach szczepienia te są już od wielu lat realizowane bezpłatnie. Zalecane szczepienia są tak samo ważne jak obowiązkowe.

    Dlaczego szczepienia są obowiązkowe tylko dla dzieci i młodzieży? A co w przypadku dorosłych: czy w ich przypadku są one mniej ważne?

    To też jest pewnego rodzaju uwarunkowanie historyczne. Wiadomo, że dzieci są najbardziej narażone na ciężki przebieg niektórych chorób zakaźnych. Choroby, przed którymi można się uchronić dzięki szczepieniom, występują najczęściej u dzieci i często mają u nich ciężki przebieg. Dlatego szczepienia ?obowiązkowe? dotyczą przede wszystkim właśnie dzieci, są dla nich potrzebne w pierwszej kolejności.

    Od wielu lat jest na świecie wyraźny trend, by zwiększać dostępność do szczepień ochronnych osób w grupach ryzyka. Zmienia się sytuacja demograficzna, zmienia się długość życia, dlatego coraz większą uwagę zwraca się na szczepienia u osób dorosłych, zwłaszcza starszych. Szczepienia są postrzegane jako jeden z elementów, który może wydłużyć życie i poprawić jego jakość. Szczególnie są one ważne u osób starszych, dla których zalecane są  szczepienia przeciw grypie, przeciw pneumokokom, przeciw krztuścowi, przeciw półpaścowi (w Polsce akurat tej ostatniej szczepionki nie ma, jednak jest to ważna możliwość ochrony przed chorobą, która może być bardzo uciążliwa).

    Osobom starszym zdecydowanie należałoby zalecić zaszczepienie się przeciw grypie, pneumokokom?

    Tak, podobnie jak przeciw krztuścowi. To cały pakiet szczepionek, które powinny być zalecane osobom dorosłym, a szczególnie starszym. Szczepionka przeciw grypie jest zresztą od kilku lat bezpłatna dla seniorów, a od tego roku jedna ze szczepionek przeciw pneumokokom jest refundowana w 50 proc. dla osób powyżej 65. roku życia. Z pewnością to poprawi dostępność do szczepień.

    Ważną tendencją jest też to, że bardzo rozwijają się zalecenia dotyczące szczepień w wybranych grupach: dotyczy to np. kobiet w ciąży. Od wielu lat zalecane jest szczepienie przeciwko krztuścowi, a także przeciw grypie (to szczepienie jest również bezpłatne dla kobiet w ciąży). Dla kobiet w ciąży rekomendowane jest też szczepienie przeciw COVID-19. Już same te rekomendacje pokazują, jak bezpieczne są szczepionki.

    Coraz częściej rekomendowane są też szczepienia dla osób z chorobami współistniejącymi. Jeszcze bardziej tę tendencję wzmocniła sytuacja związana z epidemią COVID-19. Okazało się, że szczepionki przeciw COVID-19 są tak bezpieczne, że można je podawać niemal każdej osobie, również u której występują choroby towarzyszące. I ? co ciekawe ? nie boimy się u tych osób o bezpieczeństwo (działania niepożądane są podobne jak w grupach osób bez chorób obciążających. W zasadzie martwimy się bardziej o to, czy ze względu na wiek czy choroby współistniejące, efektywność szczepionek u tych osób będzie podobna. I stąd m.in. specjalne zalecenia dla osób z ciężkimi zaburzeniami odporności, które powinny zaszczepić się dodatkową uzupełniającą po miesiącu od podania dwóch pierwszych szczepionek podstawowych i koniecznie pamiętać o dawce przypominającej. 

    Jak oceniłaby Pani polski kalendarz szczepień, w porównaniu do systemów szczepień obowiązujących w innych krajach?

    W ostatnich latach kalendarz szczepień bardzo się zmienił, niezwykle ważne było wprowadzenie powszechnych bezpłatnych szczepień przeciw pneumokokom oraz przeciw rotawirusom (to ostatnie szczepienie weszło w 2021 roku).

    Cały czas czaka nas duża zmiana polegająca na wprowadzeniu szczepionek wysoce skojarzonych. Ocenia się, że ponad 65 proc. rodziców decyduje się na realizację kalendarza szczepień szczepionkami wysoce skojarzonymi 5 w 1 lub 6 w 1. A więc ze strony rodziców byłaby to niezwykle oczekiwana decyzja. Wprowadzenie szczepionek wysoce skojarzonych pomogłoby również zwiększyć akceptację programu szczepień. W przypadku małych dzieci liczba szczepień jest duża, dlatego możliwość zastosowania szczepionek wysoce skojarzonych jest bardzo ważna. Pozwoliłoby to na zmniejszenie liczby wizyt szczepiennych u lekarza, jak również liczby wkłuć. To na pewno bardzo oczekiwana zmiana.

    Drugim dużym odczekiwaniem jest wprowadzenie do programu bezpłatnych szczepień przeciw HPV: w krajach zachodnich to jest już standard, jeśli chodzi o ochronę przed rakiem szyjki macicy, innych narządów płciowych, odbytu, nowotworami głowy i szyi. Przed nami więc jeszcze kilka ważnych decyzji.

    Rozmawiała: Katarzyna Pinkosz

    blank
    Katarzyna Pinkosz
    Katarzyna Pinkosz
    Dziennikarka medyczna, z-ca redaktora naczelnego Świat Lekarza, redaktor naczelna swiatlekarza.pl i redaktor prowadząca Świat Lekarza 3D, laureatka dziennikarskich nagród i wyróżnień, m.in. Kryształowe Pióro, Sukces Roku w Medycynie, Dziennikarz Medyczny Roku, Złoty Otis. Autorka książek, m.in. "Wybudzenia. Polskie historie", "O dwóch takich. Teraz Andy", "Zdrowe dziecko? Naturalnie!", współautorka książki "Pół wieku polskiej diabetologii. Rozmowy z Mistrzami", "Covidowe twarze szpiczaka", "Jak Motyl. Odczarować mity".

    Więcej od autora

    Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

    Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D