W screeningu post-covidowym bardzo ważna jest rola pulmonologa, by ocenił obecność powikłań płucnych. Konieczne jest kontynuowanie leczenia kardiologicznego, postępowanie interdyscyplinarne i bardzo indywidualne – mówi dr hab. n. med. Filip M. Szymański, prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Cywilizacyjnych, przewodniczący Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej PTK.
Podczas kongresu PTK jedna z sesji satelitarnych, którą Pan prowadził, dotyczyła leczenia interdyscyplinarnego pacjentów, którzy przeszli COVID-19, a także interdyscyplinarnego leczenia pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi i współistniejącymi chorobami cywilizacyjnymi. Dlaczego te dwa zagadnienia są tak istotne?
To prawda: motywem sesji satelitarnej firmy Adamed, którą miałem przyjemność moderować, jest właśnie interdyscyplinarność, dlatego cieszę się, że przyjęli do niej zaproszenie wybitni eksperci będący jednocześnie lekarzami praktykami. Pierwsza część tej sesji dotyczy postępowania z pacjentem po przebytym COVID-19. Jest to duży problem, ponieważ na razie nie ma żadnych wytycznych ? ani w Polsce, ani w Europie i na świecie ? w jaki sposób postępować z takimi pacjentami, czego lekarze praktycy mogą się spodziewać, jakie badania kontrolne powinni zalecić, jak należałoby postępować jesienią, jeśli chodzi o profilaktykę oraz szczepienia ochronne. Pacjenci po przebytym COVID-19 stanowią duży problem, szczególnie jeśli już wcześniej mieli choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, cukrzyca czy miażdżyca. Opublikowane na początku tego miesiąca podsumowanie CDC wykazało, że ponad 90% pacjentów z COVID-19, którzy zmarli, miało choroby współistniejące, w tym choroby serca i naczyń (tabela 1).
Bardzo ważnym wątkiem, o którym rozmawiamy podczas tej sesji, są szczepienia ? dlaczego warto szczepić przeciw grypie i pneumokokom. W tej części sesji wezmą udział znakomici eksperci, a jednocześnie lekarze praktycy: prof. Krzysztof Tomasiewicz, specjalista chorób zakaźnych, który ma wiele sukcesów terapeutycznych w leczeniu COVID-19 w Polsce i od samego początku stosował terapie znajdujące obecnie potwierdzenie w badaniach klinicznych i swoje miejsce w wytycznych. Myślę tu nie tylko o terapiach stricte wspomagających leczenie pacjenta z COVID-19, ale również o leczeniu przeciwkrzepliwym. Prof. Tomasiewicz, gdy jeszcze nie było światowych wytycznych, optował, aby pacjentów z rozpoznanym COVID-19 leczyć przeciwkrzepliwie. W tej sesji udział bierze również prof. Piotr Kuna, który mówi o tym, czego najbardziej obawiamy się po COVID-19: powikłań płucnych. Istotną kwestią jest więc to, kiedy lekarz powinien wykonywać badania kontrolne, a przede wszystkim, kto powinien zajmować się pacjentem po COVID-19: pulmonolog, internista, lekarz POZ, specjalista chorób zakaźnych? Kolejny wykładowca, doc. Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog, podpowiada, czym różni się SARS-CoV-2 od wirusa grypy, od SARS-CoV-1, a także, jakie szczepienia zalecałby i kiedy powinny być one wykonywane oraz jak powinniśmy postępować z pacjentem, u którego podejrzewamy COVID-19: jakie testy należy wykonywać, a także jak należy postępować, poszukując ozdrowieńców do pobrania osocza stanowiącego potencjalny lek.
W tym roku szczególnie ważne wydaje się również optymalne leczenie chorób sercowo-naczyniowych, współpraca między specjalistami oraz interdyscyplinarność.
Ryzyko ciężkiego przebiegu i zgonu z powodu COVID-19 występuje głównie u pacjentów, którzy mają choroby współistniejące, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, miażdżyca, POChP, niewydolność serca. Jeśli jednak te choroby są dobrze leczone, to nawet gdy taka osoba zachoruje na COVID-19, może przejść infekcję łagodnie.
Na ten temat rozmawiamy w drugiej części sesji: jak skutecznie i bezpiecznie leczyć pacjenta z chorobami serca i naczyń oraz z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, astma, POChP, depresja. Prof. Grzegorz Dzida wyjaśnia, jak leczyć pacjenta ze współistniejącą cukrzycą, dlaczego warto stosować leki hipotensyjne, dlaczego jako diabetolog nie obawia się statyn i intensyfikacji leczenia obniżającego stężenie cholesterolu, a także, dlaczego w jego ocenie przyszłość to leczenie preparatami złożonymi, nie tylko w nadciśnieniu tętniczym, ale również w diabetologii i innych dziedzinach szeroko rozumianych chorób wewnętrznych. Prof. Piotr Gałecki mówi o depresji i zaburzeniach lękowych, które występują w dobie pandemii COVID-19 ? dlaczego takich pacjentów trzeba diagnozować i leczyć? Prof. Gałecki podkreśla, że jeśli pacjent ma depresję, to stosowanie leków przeciwdepresyjnych u pacjentów z chorobami serca i naczyń jest bardzo korzystne, ponieważ działają one również przeciwzapalnie. Ponadto leki stosowane w prewencji chorób serca i naczyń, takie jak ramipril czy amlodipina, zmniejszają ryzyko rozwoju demencji. Istotne jest to, że pacjentów z problemem depresji i zaburzeń lękowych trzeba diagnozować i leczyć, zwłaszcza w czasie pandemii.
Prof. Piotr Kuna porusza istotny problem, jak leczyć pacjenta z chorobami serca i naczyń oraz z chorobami układu oddechowego, np. astmą i POChP, a jednocześnie chorobą wieńcową, nadciśnieniem tętniczym czy po przebytym zawale serca. Jedynie łączne stosowanie leków kardiologicznych, a z drugiej strony leków wziewnych w terapii astmy i POChP może zapewnić pełną redukcję ryzyka sercowo-naczyniowego.
Temat opieki nad pacjentami post-COVID-19 wydaje się zaskakujący, gdyż mało się na ten temat mówi. Pacjentów post-covidowych wciąż nie jest wielu. Czy lekarz pierwszego kontaktu lub kardiolog powinien już liczyć się z tym, że zetknie się z takimi pacjentami w gabinecie?
W Polsce zostało zdiagnozowanych ponad 60 tys. zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2, jednak doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że liczba osób zakażonych w dużej mierze zależy od liczby wykonanych testów. Przypadki wykryte to wierzchołek góry lodowej; w kolejnych miesiącach nowych przypadków będzie przybywać. Dlatego zarówno lekarze interniści, jak i kardiolodzy czy inni specjaliści muszą liczyć się z tym, że będą mieli pacjentów, którzy przeszli infekcję COVID-19. Najnowsze proponowane zmiany we wczesnej diagnostyce COVID-19 dotkną zwłaszcza lekarzy POZ. Jednak jednymi z powikłań po infekcji COVID-19 są powikłania sercowo-naczyniowe. W jakim kierunku powinien iść kardiolog, czy taki pacjent ma powikłania sercowo-naczyniowe, czy można go zaszczepić przeciw grypie ? tego wszystkiego lekarze nie wiedzą i o to pytają.
Jak powinno się postępować z pacjentem post-COVID-19? Czy należałoby standardowo u pacjenta, który przeszedł COVID-19 lekko lub bezobjawowo wprowadzić diagnostykę w kierunku chorób układu krążenia? Jak postępować z pacjentem, który już wcześniej miał choroby sercowo-naczyniowe i przeszedł COVID-19?
Konieczne jest postępowanie interdyscyplinarne i bardzo indywidualne. Nie ma określonych schematów postępowania. W screeningu post-covidowym bardzo ważna jest rola pulmonologa, by ocenił obecność powikłań płucnych. Należałoby też ocenić, czy nie doszło do powikłań ze strony układu krążenia.
Konieczne jest również kontynuowanie leczenia kardiologicznego. To bardzo istotne, ponieważ początkowo pojawiały się doniesienia o szkodliwym wpływie niektórych leków na przebieg COVID-19, dlatego wielu pacjentów obawiało się kontynuowania terapii.
A jak wygląda kwestia szczepień pacjenta kardiologicznego?
Szczepienia są zalecane. W nowych wytycznych ESC jest to pierwsza klasa zaleceń, każdego pacjenta po zawale serca należałoby zaszczepić przeciw grypie. Jest to zresztą zgodne z wcześniejszymi zaleceniami i wpisuje się w całokształt opieki nad pacjentem kardiologicznym. Również pacjent, który przebył infekcję COVID-19, powinien zaszczepić się przeciw grypie.
Rozmawiała Katarzyna Pinkosz