Wraz z pojawieniem się inhibitorów CDK4/6 otrzymaliśmy nowe możliwości leczenia, a dziś w leczeniu chorych na raka, chodzi również o to, żeby zapewnić chorym jak najlepszą jakość życia. To jest możliwe dzięki cyklibom ? mówi dr hab. n. med. Ewa Kalinka, zastępca dyrektora ds. lecznictwa w Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi.
Podczas jednego z niedawnych spotkań z kobietami powiedziała Pani, że rak piersi to jedno z najważniejszych wyzwań XXI wieku, a nowotwory staną się zabójcą nr jeden. Ze statystyk wynika, że to się już dzieje. Jeśli chodzi o raka piersi, rocznie rozpoznaje się ponad 12 tys. nowych zachorowań, ponad5 tys. kobiet umiera z tego powodu. Każdego dnia odchodzi 14 Polek. Jeśli do tego dodać dane z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia ? Państwowego Zakładu Higieny, pokazujące, że w latach2010-2016 współczynnik zgonów w wyniku raka piersi wzrósł o 7,2 proc., wyłania się tragiczny obraz. Jednocześnie eksperci zapewniają, że rak piersi już staje się chorobą przewlekłą. Jest więc i trochę optymizmu?
Nawet nie tylko trochę. W ostatnich latach dużo zmieniło się, zarówno w diagnostyce, jak leczeniu raka piersi. Pojawiły się skuteczniejsze metody diagnostyczne, skuteczniejsze leki. Co najważniejsze, są one dostępne także dla polskich pacjentek. Co prawda to jeszcze nie jest pełen dostęp, taki jak w wielu innych krajach, gdyż część terapii jest u nas dostępna jedynie w ramach programów lekowych, które są tak skonstruowane, że mają liczne obostrzenia. Jednak naprawdę bardzo się poprawiło. Dlatego faktycznie możemy powiedzieć, że rak piersi jest jednym z tych nowotworów, które mają wszelkie szanse stać się chorobami przewlekłymi.
Zapewne nie dotyczy to jednak wszystkich rodzajów raka piersi, bo rak piersi nie jest przecież jednorodny?
Rzeczywiście różnie to wygląda w różnych typach tego nowotworu, w niektórych możemy mówić o przełomach, w innych wciąż na nie czekamy. Jedne leki, jak już wspominałam, już stały się dla naszych pacjentek dostępne, inne czekają na refundację, a jeszcze inne dopiero na rejestrację. Tak więc w raku piersi wciąż bardzo dużo się dzieje.
Takim przełomem, na który czekali zarówno lekarze, jak pacjenci, niewątpliwie jest wprowadzenie cyklibów. To właśnie o nich, tuż po zakończeniu badań III fazy, kierujący badaniami dr Debu Tripathy z MD Anderson Cancer Center w Houston powiedział, że ?dzięki nim udało nam się przesunąć granicę przeżycia i teraz możemy pewniej iść dalej??
Na taki przełom czekaliśmy. Cykliby, czyli inhibitory CDK4/6, zastosowane u chorych na zaawansowanego hormonozależnego raka piersi z dodatnią ekspresją receptora estrogenowego, raka HER2-ujemnego, znacząco przedłużały życie i powodowały wydłużenie czasu do progresji. Jeśli porównamy dotychczas stosowane w takich sytuacjach terapie, gdzie odpowiedź na leczenie wynosiła rok, to w przypadku inhibitorów CDK4/6 twa ona znamiennie dłużej.
Inhibitory CDK4/6 poza tym, że wykazują się dużą skutecznością i bezpieczeństwem, cechują się łatwością w stosowaniu, gdyż są w formie tabletek. Pacjentka może sama je przyjmować w warunkach domowych. W przeciwieństwie do chemioterapii nie wymagają tych wszystkich niezliczonych badań i procedur, koniecznych przy chemioterapii. Pomagają chorym zachować ciągłość swojej aktywności ? rodzinnej, społecznej, zawodowej. To nie jest bowiem tak, jak w trakcie chemioterapii, że trzeba pobyć w szpitalu, a potem jeszcze ?dochodzić? do siebie w domu. Chore leczone cyklibami mogą latami żyć prawie normalnie.
A jak było w przypadku tych wcześniejszych terapii?
Nie można powiedzieć, że one ?były?, gdyż one nadal są stosowane, w zależności od wskazań i stanu pacjentki. To przede wszystkim chemio- i hormonoterapia. Kiedy jednak wyczerpywała się odpowiedź na te rodzaje leczenia, nie mieliśmy już nic do zaproponowania. Wraz z pojawieniem się inhibitorów CDK4/6 otrzymaliśmy nowe możliwości leczenia, a dziś w leczeniu chorych na raka, nie tylko raka piersi, chodzi również o to, żeby zapewnić chorym jak najlepszą, w takich okolicznościach, jakość życia. To jest możliwe dzięki cyklibom. Szczęśliwie trzy spośród nich są już dostępne w Polsce, chociaż, na co już zwracałam uwagę, z utrudnieniami wynikającymi z kryteriów programów lekowych.
Słyszałam jednak o takich przypadkach, kiedy chora na zaawansowanego hormonozależnego raka piersi HER2-ujemnego była wręcz idealną kandydatką na hormonoterapię w skojarzeniu z inhibiotorami CDK4/6, a jednak leczono ją toksyczną chemioterapią? Dlaczego? Skąd niechęć lekarzy do leczenia dającego o wiele większe korzyści, tak pod względem skuteczności jak komfortu?
Dużą rolę z pewnością odgrywają tu nawyki i niewiedza, jednak daleka jestem od obarczania winą lekarzy. Onkologów w Polsce jest niewielu, stanowczo za mało na obecne i przyszłe potrzeby. Trudno więc dziwić się, że jesteśmy szalenie zapracowani. Wielu z nas nie ma czasu na śledzenie doniesień ze świata medycyny, na rozmowy z ekspertami. Ten problem jeszcze pogłębił się na skutek pandemii. Dlatego część lekarzy leczy metodami, jakie poznali wiele lat temu: i stąd ta chemioterapia jako metoda pierwszego wyboru. Tymczasem naprawdę jest niewiele przypadków, kiedy należałoby zacząć od chemioterapii. To np. sytuacja, kiedy na skutek masywnego rozsiewu nowotworu i jego dynamicznej progresji dochodzi do poważnych zaburzeń funkcji wielu narządów. W większości przypadków standardem leczenia powinna być hormonoterapia w skojarzeniu z cyklibami, niezależnie od etapu choroby rozsianej.
Choć trzy dostępne u nas cykliby mają podobny mechanizm działania, to jednak różnią się od siebie, głównie objawami niepożądanymi, które też mogą występować. Czy można by określić, które byłyby najbardziej korzystne dla pacjentki?
Nie zdecydowałabym się na pokazanie jakichkolwiek preferencji, po pierwsze dlatego, że jestem przeciwniczką stawiania, w takich przypadkach, leków na szali i ich wartościowania. Z badań wynika, że te leki są bardzo mocno ekwiwalentne. Natomiast każda pacjentka może wykazywać inną odpowiedź na terapię, bo profil odpowiedzi w każdym przypadku może być inny: jest indywidualny profil odpowiedzi na leczenie i indywidualny profil toksyczności. Naprawdę trudno to przewidzieć. Jedną pacjentką może być np. młoda kobieta; inną kobieta po 80. roku życia. Wydawałoby się, że ta pierwsza lepiej odpowie na terapię, że będzie miała mniej działań niepożądanych. Tymczasem może być odwrotnie. Dlaczego? Nie wiemy. Być może dałoby się to ustalić, wykonując wiele dodatkowych specjalistycznych badań, tylko że my takich narzędzi, póki co, nie posiadamy.
Najwięcej doświadczeń mamy z palbocyklibem. Z lekarskiej praktyki mogę potwierdzić, że nasze pacjentki odczuwają ogromną korzyść z tej terapii. A my, widząc, jak one funkcjonują, jak cieszą się życiem, cieszymy się razem z nimi.
Szkoda jednak, że zapewne nie każdej pacjentce może Pani, z powodu obostrzeń programu lekowego, taką terapię zaproponować. Wtedy pozostaje chemioterapia, a w przypadku braku odpowiedzi, kolejna? I kolejna, aż wreszcie ? nic?
To bardzo trudne sytuacje. Ja staram się szukać możliwości włączenia pacjentki w jakiś aktualnie trwający eksperyment medyczny, co też nie jest łatwe, ponieważ w naszym kraju rzadko dochodzi do kierowania chorych do innych placówek. Wracając do programów lekowych, to ograniczenia z nich wynikające stwarzają problem tzw. ?krótkiej kołdry?. Rozumiem względy ekonomiczne w Polsce i decyzje urzędników, jednak chora powinna jak najwcześniej otrzymać skuteczne leczenie.
Oby więc wreszcie ta prawda dotarła do decydentów. Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała: Bożena Stasiak