DOŁĄCZ DO SUBSKRYBENTÓW

NEWSLETTERA

Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta: Otyłość oznacza duże problemy z płodnością

Podziel się treścią:

 

Jednym z elementów terapii niepłodności jest redukcja masy ciała. Podstawą leczenia otyłości jest modyfikacja stylu życia, zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej, co ma spowodować redukcję masy ciała i poprawę wyrównania metabolicznego. Nie zawsze jednak jest to skuteczne i wtedy warto zastosować farmakoterapię ? mówi prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta, kierownik Katedry Zdrowia Kobiety i Zakładu Seksuologii SUM.

Czy kobiety są bardziej narażone na otyłość niż mężczyźni?

W zasadzie tak. Takie najbardziej niebezpieczne okresy pod tym względem to czas pokwitania, ciąża, karmienie piersią. Średnio po każdej kolejnej ciąży masa ciała rośnie o ok. 12%. Otyłość często nasila się też w okresie okołomenopauzalnym, co  jest spowodowane nie tylko zmianami hormonalnymi, spowolnieniem metabolizmu, ale też psychiką: zakończeniem aktywności zawodowej, trudnościami z  samoakceptacją.

Jakie są konsekwencje otyłości, jeśli chodzi o możliwości zajścia w ciążę i dla zdrowia rozrodczego kobiety? Czy wskaźnik BMI ma wpływ na płodność?

Ma ogromne znaczenie. Problemy jednak zaczynają się dużo wcześniej, już w okresie dojrzewania. Dziewczynki z otyłością często dojrzewają wcześniej niż rówieśniczki, częściej mają też zaburzenia miesiączkowania: zaczynając od braku miesiączki, poprzez obfite, a także nieregularne krwawienia. Często uaktywnia się zespół policystycznych jajników.

Kobiety z nadwagą i otyłością mają też problemy z zajściem w ciążę. Otyłość wpływa niekorzystnie na owulację, powstają cykle bezowulacyjne. Mamy w Polsce milion niepłodnych par, u których oprócz zaburzeń hormonalnych stwierdza się otyłość. Niektóre pary decydują się na zapłodnienie pozaustrojowe: jednak w tym przypadku również może dochodzić do niepowodzeń, w których nadmiar masy ciała odgrywa istotną rolę, dlatego jednym z elementów terapii niepłodności jest redukcja masy ciała.

Najlepiej byłoby, żeby pacjentka zredukowała masę ciała przed zajściem w ciążę? Kiedy powinno się zacząć leczenie otyłości?

Optymalne byłoby rozpoczęcie leczenia otyłości nie wówczas, gdy pacjentka planuje ciążę, lecz gdy tylko zauważamy, że dziewczynka zaczyna mieć nadwagę i otyłość. Tu  widzę ogromną rolę pediatrów, którzy powinni zwracać szczególną uwagę na  dzieci urodzone z masą ciała powyżej 4 kg. Powinni też interweniować od razu, gdy pojawia się otyłość. Ona nie wyleczy się i nie minie sama. Trzeba interweniować już w przypadku dzieci. Mówimy o kobietach, jednak trzeba zwracać uwagę już na  dziewczynki. Dziewczynka nie powinna mieć nadmiernej masy ciała, ponieważ w  perspektywie jest pacjentką endokrynologa, ginekologa zajmującego się  niepłodnością. Będzie też narażona na szereg powikłań otyłości, m.in. na cukrzycę typu 2, zawał serca, udar mózgu, problemy w trakcie operacji, choroby nowotworowe. Pacjentki z otyłością są bardziej narażone na raka jajnika, trzonu macicy, raka piersi, jelita grubego. Otyłość powoduje też bardzo duże obciążenie stawów, wzrasta ryzyko depresji. Skraca również życie. Jest tak wiele powikłań i patologii wynikających z  otyłości, że jej leczenie od najmłodszych lat jest jak najbardziej wskazane.

Dlatego to pediatra powinien być pierwszą osobą mówiącą o konieczności redukcji masy ciała u dziewczynki, gdy tylko zaczyna mieć problem z nadwagą i otyłością.

Również ginekolodzy powinni zwracać na to uwagę?

Ginekolog już na pierwszej wizycie powinien zważyć pacjentkę i przez kolejne lata obserwować zmiany masy ciała. Zadaję sobie pytanie, czy ginekolog może być obesitologiem i uważam, że tak. Niezależnie od tego, czy pierwsza wizyta u ginekologa to profilaktyka, czy poradnictwo antykoncepcyjne, lekarz powinien zwrócić uwagę na  masę ciała pacjentki. Bardzo dużo młodych kobiet przychodzi do ginekologa po  antykoncepcję ? i tu zaczynają się problemy, ponieważ nie każda antykoncepcja będzie odpowiednia dla kobiety z otyłością.

Niestety muszę powiedzieć, że reakcje są różne. Wiele kobiet chce się leczyć, zdarza się jednak, że gdy pacjentka przychodzi po antykoncepcję, a my mówimy jej  o  konieczności redukcji masy ciała, to dziękuje nam za wizytę i nigdy więcej do nas nie wraca.

Jak leczyć otyłość u młodej kobiety, która chciałaby zajść w ciążę?

Podstawą jest modyfikacja stylu życia, zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej, co ma spowodować redukcję masy ciała i poprawę wyrównania metabolicznego. Nie  zawsze jednak jest to skuteczne i wtedy warto zastosować farmakoterapię. Są  preparaty skutecznie redukujące masę ciała, jak np. liraglutyd 3 mg, analog GLP-1. Przywraca prawidłowe funkcjonowanie naturalnych, fizjologicznych mechanizmów kontroli odżywiania. Jest lekiem z wyboru u większości pacjentów chorujących na  nadwagę i otyłość. Ja zapisuję go i często widzę spektakularne efekty.

Czy leczenie farmakologiczne u tak młodych kobiet jest bezpieczne? Nie spowoduje np. późniejszych problemów z płodnością?

Jest bardzo bezpieczne. Niedawno FDA wydała zgodę na stosowanie liraglutydu 3 mg już od 12. roku życia. Otyłość powoduje tyle niebezpiecznych dla zdrowia powikłań, że najważniejsza jest redukcja masy ciała. Gdy przychodzi do mnie 22-letnia kobieta ważąca 160 kg (mam takie pacjentki), to nie pomoże jej sama modyfikacja stylu życia. Niezbędna jest rozmowa z psychologiem, psychodietetykiem, a później zdecydowanie o najlepszej formie redukcji masy ciała. Rozważamy różne opcje leczenia, m.in. farmakoterapię, ale także chirurgię bariatryczną, która może pomóc w przypadku otyłości olbrzymiej.

Leczenie jest bardzo ważne: jeśli jest skuteczne, pacjentka ma większe szanse zajść w ciążę. Dziś mówimy o otyłości już nie tylko pod kątem BMI. Otyłość to choroba ogólnoustrojowa, której leczenie nie polega jedynie na obniżeniu BMI. Podstawą jest podejście holistyczne: chodzi o poprawę jakości życia. Nowe wytyczne praktyki klinicznej dotyczące postępowania w otyłości dorosłych polegają na zmianie paradygmatu jej leczenia, skupiając się na opiece skoncentrowanej na pacjencie, odchodząc od podejścia ?jedz mniej i więcej się ruszaj? oraz opowiadając się za tym, aby lekarze skupili się na ogólnym stanie zdrowia pacjentki i jej doświadczeniach, aby określić przyczyny leżące u podłoża otyłości.

Jak przebiega ciąża u kobiet z otyłością?

Oczywiście cieszymy się, że pacjentka zaszła w ciążę i staramy się prowadzić ją tak, by było to optymalne zarówno dla przyszłej mamy, jak i jej dziecka. Kontrolujemy też, czy nie pojawia się nietolerancja glukozy, insulinooporność, cukrzyca. Ciąża może przebiegać prawidłowo, choć u pacjentki z otyłością może być problem np. z diagnostyką USG. Kobiety z otyłością są też częściej narażone na poronienie i porody przedwczesne. Problem może pojawić się też przy porodzie. Trzeba zwrócić uwagę, czy jest możliwy poród drogami natury, czy konieczne jest cięcie cesarskie. Jeśli tak, to istnieje większe ryzyko powikłań, dłuższego gojenia się rany, trudniejszego okresu połogu. Jest szereg komplikacji związanych z ciążą i porodem, nie oznacza to jednak, że nie potrafimy prowadzić ciąży u kobiet z otyłością, czy też są one stygmatyzowane. Staramy się, żeby ciąża przebiegała bez powikłań.

Ciąża u kobiety z otyłością powinna być prowadzona w specjalistycznych ośrodkach?

Nie jest to konieczne, ciążę może prowadzić każdy ginekolog, pacjentka musi być jednak bardzo dobrze monitorowana, nie tylko pod względem przyrostu masy ciała, ale też cukrzycy ciążowej czy szybszego skracania się szyjki macicy, a więc ryzyka przedwczesnego porodu. Każda ciężarna jest bardzo dokładnie monitorowana, natomiast bez dobrej współpracy z nią nie zawsze zakończenie ciąży może okazać się szczęśliwe.

Otyłość może towarzyszyć kobiecie przez całe życie, a jej konsekwencję stanowić wielochorobowość i powikłania, dlatego warto namawiać pacjentki do leczenia.

Rozmawiała: Katarzyna Pinkosz

Więcej od autora

Chcesz być na bieżąco z informacjami ze świata medycyny?

Zaprenumeruj bezpłatnie ŚWIAT LEKARZA 3D