Związek między chorobami serca i nerek jest dość ścisły, w dodatku dwukierunkowy. Choroby nerek są jednym z głównych czynników prowadzących do chorób serca; z drugiej strony choroby serca mogą upośledzać funkcje nerek – mówi prof. Piotr Jankowski z Instytutu Kardiologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Gdy myśli się o chorobach serca, to zwykle o powikłaniach sercowo-naczyniowych, zawale serca; rzadziej o powikłaniach nerkowych. Gdy choruje serce, to również nerki?
Związek między chorobami serca i nerek jest dość ścisły, w dodatku dwukierunkowy. Choroby nerek są jednym z głównych czynników prowadzących do chorób serca; z drugiej strony choroby serca mogą upośledzać funkcje nerek. Niewydolność nerek może być np. przyczyną miażdżycy i jej powikłań, jak np. choroba wieńcowa, w tym zawał serca, a także niewydolności serca. Sprzyja także występowaniu zaburzeń rytmu. Częstsze występowanie chorób serca u pacjentów z niewydolnością nerek wynika z tego, że mięsień sercowy jest uszkadzany przez toksyny, które nie są wydalane z organizmu z powodu upośledzenia czynności nerek, a często także z powodu hiperwolemii. Niewydolność nerek wiąże się też z częstszym występowaniem nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, a obie te choroby przyczyniają się do pojawienia się chorób serca. Ogółem 43 proc. Polaków umiera z powodu chorób układu krążenia, jednak spośród pacjentów z niewydolnością nerek, zdecydowana większość umiera z powodu chorób serca i naczyń.
Pacjent z niewydolnością nerek zawsze jest pacjentem wysokiego ryzyka kardiologicznego?
Tak, taki pacjent zawsze jest pacjentem bardzo wysokiego ryzyka, wymaga bardzo skrupulatnej diagnostyki i leczenia, także po to by zmniejszyć ryzyko zawału serca czy rozwoju niewydolności serca. Niestety, nawet optymalne leczenie niewydolności nerek nie odwraca w stu procentach ryzyka z nią związanego i nie obniża ryzyka do poziomu osoby, która nie ma niewydolności nerek.Pod tym względem niewydolność nerek ma inny charakter niż na przykład zespół uzależnienia od tytoniu czy hipercholesterolemia.Gdy nałogowy palacz przestanie palić papierosy, po pewnym czasie ryzyko wystąpienia niewydolności serca, udaru mózgu, zawału serca obniża się do poziomu osoby nigdy niepalącej. Także ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej znacząco się obniża. Również skutecznie lecząc hipercholesterolemię możemy zmniejszyć ryzyko sercowo-naczyniowe do poziomu osoby, która nie ma hipercholesterolemii. W przypadku niewydolności nerek współczesna medycyna nie potrafi całkowicie wyeliminować związanego z nią ryzyka rozwoju chorób serca. Warto podkreślić, że możemy je jednak znacząco zmniejszyć dzięki między innymi skrupulatnemu leczeniu cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, a także zmianie stylu życia (w zakresie aktywności fizycznej i sposobu odżywiania się).
Z kolei wszystkie choroby kardiologiczne muszą być dobrze leczone, by nie miały niekorzystnego wpływu na nerki?
Pytanie pani Redaktor dotyka holistycznej koncepcji medycyny. Tak, wiele chorób serca może wpływać na funkcje nerek, np. niewydolność serca może spowodować zmniejszenie przepływu krwi przez nerki – i w ten sposób pogorszyć ich funkcję. Choroby serca mogą też być przyczyną np. zawału nerki. Dlatego energiczne i skuteczne leczenie chorób serca i naczyń chroni nerki. Z kolei niewydolność nerek wpływa niekorzystnie na serce. Istotniejszy jednak wydaje się wpływ niewydolności nerek na choroby serca. W wielu przypadkach tworzy się błędne koło złożone z choroby nerek i choroby serca, na przykład z niewydolności nerek i niewydolności serca. Jeśli nie przerwie się błędnego koła energicznym leczeniem, sytuacja będzie rozwijała się w bardzo niekorzystnym kierunku.
Nerki nie są więc daleko od serca?
Żaden narząd nie jest daleko od serca, bo wszystkie narządy są ukrwione przez układ krążenia; serce odpowiada za dostarczanie tlenu i składników odżywczych do wszystkich tkanek i narządów oraz odbiór produktów przemiany materii, które są transportowane do nerek i wątroby. Związek między chorobami serca i nerek jest – jak wspominałem – ścisły i dwukierunkowy. Warto też pamiętać, że choroby serca i choroby nerek często mają podobną etiologię. Na przykład nadciśnienie tętnicze i cukrzyca mogą prowadzić, i często prowadzą, do chorób obu narządów.
Te same czynniki ryzyka są też w przypadku chorób serca i nerek?
W dużym stopniu tak. Niezdrowy tryb życia, w tym szczególnie mała aktywność fizyczna i niezdrowe wybory żywieniowe, jest podstawową przyczyną zarówno chorób serca, jak i nerek. Naturalnie istnieją też czynniki powodujące tylko choroby serca albo tylko choroby nerek.
Czy są leki, które jednocześnie leczą serce i nerki?
W pewnym stopniu tak. Lecząc nadciśnienie tętnicze, możemy wybrać leki, które mają neutralny wpływ na nerki lub takie, które zmniejszają progresję niewydolności nerek, jeśli ona występuje. Podobnie z niewydolnością serca – obecnie dysponujemy lekami, które poprawiają wydolność serca i zmniejszają ryzyko występowania powikłań sercowo-naczyniowych, ale również poprawiają funkcję nerek. Są jednak terapie, które mogą wpływać niekorzystnie na funkcję nerek. Trzeba też pamiętać, że niewydolność nerek sprzyja częstszemu pojawianiu się działań ubocznych leków. To poważny problem. Jego skala będzie narastać między innymi z powodu starzenia się społeczeństwa. Dlatego w grupie chorych z niewydolnością nerek musimy szczególnie skrupulatnie dobierać dawki leków.
Rozmawiała Katarzyna Pinkosz