Polskie Towarzystwo Okulistyczne w ciągu trzech minionych lat działało dynamicznie pomimo pandemii i ograniczeń z nią związanych. Zrealizowaliśmy wiele nowych inicjatyw, prowadziliśmy działalność dydaktyczną i szkoleniową, odbywały się webinaria i kolejne Zjazdy Okulistów Polskich. Bardzo ważne były kampanie społeczne, w tym zainicjowana przeze mnie, a adresowana do pacjentów, którzy w pandemii obawiali się leczyć okulistycznie: ?Pokonaj zaćmę, popraw widzenie? ? mówi prof. dr hab. n. med. Jacek Paweł Szaflik, kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Wydziału Lekarskiego WUM, dyrektor Samodzielnego Publicznego Klinicznego Szpitala Okulistycznego w Warszawie, ustępujący prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
Kiedy 6 czerwca 2019 r. obejmował Pan funkcję prezesa PTO, zapewne nie przypuszczał Pan, w jak trudnych czasach przyjdzie Panu tę funkcję sprawować. Przypomnijmy, 17 listopada 2019 r. rozpoczęła się epidemia, a 11 marca 2020 r. przez WHO została oficjalnie uznana za pandemię. I od tego czasu wiele się zmieniło, w wielu dziedzinach życia. Z drugiej strony, patrząc na Pana wcześniejsze dokonania, można było być pewnym, że poradzi Pan sobie doskonale. Z pewnością przyczyniły się do tego liczne szkolenia, kursy, szczególnie zagraniczne, udział w realizacji kilkudziesięciu projektów naukowych. Zapewne świetnym połączeniem, rzutującym na te późniejsze aktywności, było, jeszcze na początku Pańskiej drogi zawodowej, ukończenie po studiach medycznych Studium Zarządzania Organizacjami Ochrony Zdrowia w SGH. Proszę wybaczyć to rozbudowane pytanie, ale ma ono być wstępem do pokazania, że mimo trudności zewnętrznych, obiektywnych, mając odpowiednie kwalifikacje i chęci, można dać radę. I zrobić nawet więcej, niż wydawałoby się, że można. Bo tak było, prawda?
Dziękuję Pani Redaktor za tyle ciepłych słów. To prawda, że szczególnie na początku pandemii, nie było łatwo. Wraz z rozprzestrzenianiem się pandemii przekonywaliśmy się, że to jest zupełnie coś innego niż moglibyśmy się spodziewać. Jak w przypadku wielu innych specjalistów, reprezentujących inne dziedziny medycyny, od pierwszych momentów pandemii obserwowaliśmy przekładanie, odwlekanie wizyt przez pacjentów, w obawie przed zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. I tu muszę podkreślić, że nasze Towarzystwo było jednym z pierwszych towarzystw naukowych na świecie, obok Amerykańskiej Akademii Okulistycznej, które już na początku pandemii opracowało wytyczne dla lekarzy okulistów, określające, jak postępować z pacjentem okulistycznym, aby zostały zachowane bezpieczeństwo i pacjenta, i zajmującego się nim personelu medycznego.
Wielu użytkowników soczewek kontaktowych pytało wówczas, czy ich noszenie podczas pandemii nie zagraża narządowi wzroku.
Wraz z prof. Andrzejem Horbanem, konsultantem krajowym w dziedzinie chorób zakaźnych, opracowaliśmy także wytyczne dla osób noszących soczewki kontaktowe ? jak powinny je użytkować, jakie zasady bezpieczeństwa zachować, aby chronić oczy. Te wytyczne były jednymi z szesnastu dokumentów, które powstały w czasie pandemii, w latach 2019-2021. Oczywiście nie wszystkie były związane z COVID-19, część poprzednich uaktualnialiśmy. Wśród nich znalazły się takie jak np. zaktualizowane wytyczne PTO dotyczące diagnostyki i leczenia jaskry, wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia zespołu suchego oka, wytyczne postępowania w retinopatii wcześniaków ? ROP. Ponadto wytyczne postępowania we wrodzonej niedrożności dróg łzowych, a także dotyczące postępowania w krótkowzroczności postępującej u dzieci i młodzieży oraz w sprawie refrakcyjnej wymiany soczewek, dotyczące postępowania w przypadku niedowidzenia u dzieci, leczenia wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem.
Prowadziliście aktywną współpracę z innymi towarzystwami naukowymi, czego efektem, w wielu przypadkach, było również opracowanie wspólnych wytycznych.
W dzisiejszych czasach, kiedy ogromna jest rola interdyscyplinarnego podejścia do pacjenta, takie współprace są konieczne. Nasze Towarzystwo współpracuje z Polskim Towarzystwem Reumatologicznym, Polskim Towarzystwem Hematologów i Transfuzjologów, Polskim Towarzystwem Pediatrycznym, Polskim Towarzystwem Diabetologicznym. Wspólnie z Polskim Towarzystwem Pediatrycznym opracowaliśmy zalecenia dla pediatrów i lekarzy rodzinnych, jak badać dzieci, od urodzenia do pełnoletności, by wykrywać i leczyć u nich choroby oczu i wady wzroku. Starania, aby je powszechnie stosować w ramach świadczeń objętych refundacją NFZ zaczęliśmy jeszcze przed pandemią i zamierzamy je kontynuować. Z Polskim Towarzystwem Reumatologicznym, Polskim Towarzystwem Hematologów i Transfuzjologów opracowaliśmy wytyczne dotyczące opieki nad pacjentem z nasilonym zespołem suchego oka.
Bez przesady można powiedzieć, że podczas Pańskiej kadencji Towarzystwo zajmowało się wszystkimi najistotniejszymi tematami związanymi z problemami narządu wzroku, także tymi, o których wciąż niewiele się mówi czy budzącymi wątpliwości, np. terapią komórkami macierzystymi.
Polskie Towarzystwo Okulistyczne w sposób ciągły zajmuje się kwestiami merytorycznymi dotyczącymi leczenia chorób oczu. Prace zaczęły się już wcześniej, a w 2020 r. określiliśmy nasze stanowisko dotyczące stosowania komórek macierzystych, uważając, że ich stosowanie jest nadużywane. Niezróżnicowane komórki macierzyste, szczególnie gdy są podane do oka, mogą namnażać się w sposób niekontrolowany, co może prowadzić do poważnych powikłań z powstawaniem nowotworów włącznie. Obecnie w Europie nie są zarejestrowane żadne produkty terapii zaawansowanych wykorzystujące niezróżnicowane komórki macierzyste w okulistyce. Jedynym zarejestrowanym produktem jest Holoclar R, stosowany w leczeniu niewydolności rąbka rogówki, gdzie wykorzystywane są tkankowe specyficzne komórki macierzyste rąbka, mogące różnicować się jedynie do komórek nabłonka rogówki.
Podejmowaliście i prowadziliście wiele bardzo konkretnych programów, akcji, kampanii, większość z nich to była Pana inicjatywa, jak np. wdrożenie programu edukacyjnego ?Szkoła Chirurgii?, we współpracy z firmą Alcon.
Chcemy pomóc wyszkolić młodych lekarzy, okulistów chirurgów, ale też pielęgniarki okulistyczne, którzy mogliby specjalizować się m.in. w nowoczesnej chirurgii zaćmy. Pandemia ograniczyła te szkolenia, które zaczęły odbywać się w ośrodkach regionalnych, bo tego typu aktywności trudno organizować online. Ale oczywiście będą kontynuowane.
Z innych inicjatyw na pewno warto wymienić wdrożenie edukacyjnej kampanii społecznej dotyczącej zaćmy ? ?Pokonaj zaćmę, popraw widzenie? i założenie ?Klubu 40? ? programu wsparcia dla aktywnych naukowo okulistów poniżej 40. r.ż., we współpracy z firmą Polpharma. W ramach ?Klubu 40? odbyły się już trzy spotkania, a jednym z gości specjalnych był prof. Andrew Lee, światowy ekspert neurookulistyki.
Gdybyśmy jeszcze chcieli wspomnieć o organizowanych przez Towarzystwo webinarach, międzynarodowych konferencjach, wydawanych materiałach edukacyjnych, to faktycznie wydaje się, że pandemia nie była Polskiemu Towarzystwu Okulistycznemu straszna.
A i to jeszcze nie wszystko. Warto wspomnieć o naszych postulatach wysyłanych do Ministerstwa Zdrowia, chociażby o naszym stanowisku w sprawie zakresu kompetencji optometrystów, w sprawie akredytacji ośrodków do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego czy stanowisku dotyczącym kierowników specjalizacji medycznych, a także propozycja nowej wyceny zabiegów okulistycznych. To potwierdza, jak ważne były i są dla Towarzystwa sprawy całego środowiska.
I wreszcie ostatnia, jakże ważna i aktualna akcja Towarzystwa ? pomoc Ukrainie.
Ukraińskiemu Towarzystwu Okulistycznemu przekazaliśmy wysokiej jakości sprzęt medyczny, który wcześniej zakupiliśmy dzięki środkom własnym Towarzystwa, wsparciu dystrybutorów sprzętu medycznego oraz osób fizycznych i firm farmaceutycznych. Jego łączna wartość przekroczyła 200 tys. zł. Przekazany sprzęt zawiera m.in. narzędzia chirurgiczne, implanty oczodołowe, szwy okulistyczne, środki znieczulające, leki okulistyczne, fartuchy chirurgiczne, rękawice, maski, gazy witrektomijne, oleje silikonowe.
To naprawdę ogromne dokonania! A jak Pan ocenia działalność Towarzystwa w ciągu tych trzech minionych lat i swoją aktywność na tym tle?
Polskie Towarzystwo Okulistyczne działało dynamicznie przez ten czas pomimo pandemii i ograniczeń z nią związanych. Zrealizowaliśmy wiele nowych inicjatyw, prowadziliśmy działalność dydaktyczną i szkoleniową, odbywały się webinaria i kolejne Zjazdy Okulistów Polskich w formule online, a dzisiaj kiedy nareszcie pozwalają na to warunki epidemiologiczne, rozpoczynamy naszą doroczną konferencję w długo oczekiwanej przez chyba wszystkich edycji stacjonarnej. Bardzo ważne były kampanie społeczne, w tym zainicjowana przeze mnie, a adresowana do pacjentów, którzy w pandemii obawiali się leczyć okulistycznie: ?Pokonaj zaćmę, popraw widzenie?.
Kontynuowaliśmy i rozwijaliśmy oczywiście także wcześniej rozpoczęte działania, takie jak akcja ?Polscy Okuliści Kontra Jaskra?.
Szczególnie zadowolony jestem z powstałych w tym okresie licznych rekomendacji i zaleceń dotyczących różnych chorób i stanów okulistycznych, o których mówiliśmy, a chciałbym podkreślić, że te, które dotyczyły postępowania w stanie pandemii powstawały naprawdę pod ogromną presją sytuacji i czasu.
Cieszę się, że w tych pełnych wyzwań dla wszystkich okulistów chwilach Polskie Towarzystwo Okulistyczne mogło służyć naszemu środowisku. Mam nadzieję, że koniec pandemii zwiastuje powrót do normalnych warunków naszej pracy i rozwoju, a także umożliwi szybkie wyrównanie spowodowanego epidemią długu zdrowotnego i tym samym poprawę okulistycznego stanu zdrowia społeczeństwa.
Rozmawiała: Bożena Stasiak